Door de huidige pandemie is mogelijk het einde van het opwekken van energie uit fossiele brandstoffen nabij.
In 2020 bleven we, gedwongen door de uitbraak van het coronavirus, massaal thuis. Het coronavirus legde het leven in grote delen van de wereld dan ook tijdelijk stil. De wijd geïmplementeerde lockdowns drukten daardoor een flink stempel op de CO2-uitstoot: corona liet onze CO2-uitstoot recordbrekend sterk dalen. Maar dat niet alleen, zo constateren onderzoekers nu. Want door corona is ook het aandeel van de elektriciteit die opgewekt wordt door het verbranden van kolen, aanzienlijk gedaald.
CO2-uitstoot
Wetenschappers kwamen afgelopen mei al met de opvallende bevinding dat de coronacrisis behoorlijk in onze CO2-uitstoot hakt. De afname van met name het gebruik van kolen en olie hebben namelijk een behoorlijk groot effect op de CO2-uitstoot. Volgens het Global Carbon Project zou de wereldwijde CO2-uitstoot tijdens de piek van de lockdowns wel zo’n 17 procent lager zijn dan in dezelfde periode in 2019 het geval was. Men vermoedt bovendien dat onze uitstoot in 2020 tussen de 4,2 en 7,5 procent lager uit is gevallen dan in het jaar daarvoor.
Ondanks dat de uitstoot in 2020 fors lager uitvalt dan in 2019, neemt de concentratie CO2 in de atmosfeer gewoon toe. En wel met ongeveer 2,5 ppm (parts per million). De gemiddelde CO2-concentratie zal in 2020 naar verwachting uitkomen op zo’n 412 ppm, oftewel 48 procent hoger dan in pre-industriële tijden. Hoewel de wereldwijde uitstoot afgelopen jaar dus niet zo groot was, gaat het toch nog steeds om zo’n 39 miljard ton CO2 en dat leidt onvermijdelijk tot een verdere toename van de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer. Het atmosferisch CO2-niveau – en dus ook het klimaat van de wereld – zal alleen stabiliseren als onze wereldwijde uitstoot de 0 nadert.
Maar niet alleen onze CO2-uitstoot moet eraan geloven. In het nieuwe onderzoek bestudeerden wetenschappers de impact van COVID-19 op het energiesysteem en de vraag naar elektriciteit. En ook die lijkt aanzienlijk te zijn afgenomen. In landen zoals India, de Verenigde Staten en in Europese landen daalde de maandelijkse vraag naar elektriciteit met wel 20 procent ten opzichte van 2019. Hierdoor daalde de maandelijkse CO2-uitstoot met wel 50 procent.
Steenkool
Het betekent dat ook de vraag naar steenkool het afgelopen jaar behoorlijk is afgenomen “Steenkool is harder door de coronacrisis getroffen dan andere energiebronnen – en de reden is simpel,” stelt onderzoeksleider Christoph Bertram. “Als de vraag naar elektriciteit daalt, worden kolencentralen meestal als eerste uitgeschakeld. Dat komt doordat het proces van het verbranden van fossiele brandstoffen constant kosten met zich meebrengt. De exploitanten van de centrales moeten betalen voor elke ton steenkool. Daarentegen hebben zonne-energiecentrales – als ze eenmaal gebouwd zijn – aanzienlijk lagere bedrijfskosten. Bovendien blijven ze draaien, zelfs wanneer de vraag afneemt.”
Onomkeerbaar
Hoewel de pandemie een verschrikkelijke tol heeft geëist van het leven van mensen en de economie, opent het nu mogelijk ook nieuwe deuren. Want de pandemie zou zomaar de huidige trend van afnemend steenkoolgebruik onomkeerbaar kunnen maken. Ondersteund door de juiste klimaatmaatregelen kunnen de emissies van de energiesector sneller dalen dan gedacht, zo stellen de onderzoekers. En dat betekent dat kolencentrales de klap van de coronacrisis mogelijk niet meer te boven komen.
Hoogste punt
De onderzoekers schatten dat de uitstoot waarschijnlijk niet meer het hoogste punt ooit, gevestigd in 2018, zal overtreffen. “Vanwege de aanhoudende crisis verwachten we dat de elektriciteitsvraag in 2021 ongeveer vergelijkbaar zal zijn met die in 2019,” voorspelt onderzoeker Gunnar Luderer. Tegelijkertijd zien we nu voortdurende investeringen in koolstofarme energieopwekking. “Zolang deze groei van de productie van elektriciteit uit hernieuwbare bronnen groter is dan de toename van de elektriciteitsvraag, zal de CO2-uitstoot van de energiesector afnemen,” gaat Luderer verder. “Alleen als we nu een ongewoon hoge vraag naar elektriciteit gaan zien, samen met verrassend weinig toevoeging van hernieuwbare energiecentrales tussen 2022 en 2024, zal de fossiele brandstofproductie terugveren naar pre-pandemische niveaus.”
Hoewel de energiesector al vóór de komst van COVID-19 een dynamisch transformatieproces heeft doorgemaakt, heeft de pandemie de marktpositie van kolengestookte elektriciteitsopwekking verzwakt en de kwetsbaarheid ervan geïllustreerd. “Ons onderzoek toont aan dat investeren in fossiele brandstoffen niet alleen heel milieu-onverantwoord is, maar ook economisch riskant,” onderstreept onderzoeker Ottmar Edenhofer. “Uiteindelijk zal er waarschijnlijk wel een CO2-heffing nodig zijn om de uitstoot in het vereiste tempo terug te schroeven en ons klimaat te stabiliseren. Toch hebben de gevolgen van de coronacrisis voor de energiesector, politieke leiders in een unieke positie gebracht: samen met aanvullend beleid – zoals het afschaffen van subsidie op fossiele brandstof en meer investeren in wind- en zonne-energie – is het nu gemakkelijker dan ooit om een einde te maken aan koolstofrijke elektriciteit.”
