Vóór 2100 zal op sommige plaatsen onderwater geluid bijna vijf keer zo hard klinken, blijkt uit onderzoek. En dat kan het gedrag van vissen en zeezoogdieren flink hinderen.
Boorplatforms, windmolens, containerschepen en seismisch onderzoek: ze zorgen allemaal voor herrie. Niet alleen boven, maar ook onder water. En dat heeft effect op het leven daar. Eerder bleek al dat walvissen stoppen met zingen als wij een hoop lawaai maken en dat ook dolfijnen harder gaan ‘praten’ als de omgeving luidruchtig is. Als de aarde verder opwarmt wordt dat alleen maar erger, stelt oceanograaf Luca Possenti.
Samen met collega’s van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee maakte hij een model hoe een opwarmende aarde invloed heeft op de snelheid waarmee geluid zich onderwater verplaatst. “Er was nog veel onbekend over hoe veranderingen in de samenstelling van zeewater invloed kunnen hebben op de geluidssnelheid. Omdat harder geluid ingrijpende effecten kan hebben op ecosystemen was het essentieel om te onderzoeken wat een veranderend klimaat betekent voor het onderwaterleven.”
Walvissen imitereren
Om dat goed in kaart te brengen, baseerden de onderzoekers zich op milde en extreme klimaatscenario’s die het klimaatpanel van de VN en het IPCC schetsten. Daarnaast deden ze concrete metingen van geluid onder water. Dat deden ze door glazen bollen op grote diepte te laten breken. Zo ontstonden geluiden die hetzelfde volume hadden als dat van walvissen, waar ze tientallen tot honderden kilometers verderop de sterkte van maten. Al die data samen gaven een heldere conclusie, vertelt Possenti: “Geluid – van bijvoorbeeld schepen – zal op bepaalde plaatsen aan het eind van deze eeuw bijna vijf keer zo hard klinken.”
Warmer en zuurder
Dat geluid harder kan klinken door klimaatverandering komt door de stijgende hoeveelheid CO2. Oceanen worden daardoor niet alleen warmer, maar ook zuurder. Dat is een ongelukkige combinatie want temperatuur en zuurgraad hebben allebei invloed op de snelheid van het geluid onder water. Bepaalde plekken op aarde hebben hier extra veel last van, ontdekten de wetenschappers. Bovenin de noordelijke Atlantische Oceaan bijvoorbeeld. De aanvoer van warmer water uit het zuiden zal daar waarschijnlijk afnemen, waardoor volgens de onderzoekers verandering in de temperatuurlagen in het water zullen ontstaan. Possenti: “Als gevolg van die zogeheten ‘stratificatie’, ontstaan er een soort tunnels in het water, die het geluid nog weer veel verder kunnen dragen.”
Communicatie
Al dat lawaai kan flinke impact hebben op het onderwaterleven. “Bij gebrek aan goed zicht onder water, communiceren vissen en ook zeezoogdieren voor een belangrijk deel met geluid”, vertelt Possenti. “Als vissen hun belagers niet meer kunnen horen of als walvissen moeilijker met elkaar kunnen communiceren, zal dit gevolgen hebben voor het hele ecosysteem.” Omdat het aantal scheepsbewegingen de komende jaren nog verder zal toenemen, zullen zelfs bij het gematigde klimaatscenario de effecten ingrijpend zijn, stelt het onderzoek.
Stille boten
Als zowel de geluidssnelheid onder water groter wordt, maar boten in de toekomst stil zouden zijn, dan zouden onderwaterdieren in theorie elkaar juist béter kunnen horen. Wat mogelijk ook impact heeft op de communicatie onder water. Toch acht betrokken onderzoeker Lennart de Nooijer die kans klein. “Ik geloof niet dat de oceanen plotseling stiller worden. Zelf al zouden schepen stiller kúnnen worden, dan zal het lang duren voordat alle schepen dat zijn. Dat komt onder andere door de lange levensduur van schepen en de economische realiteit: stiller is duurder.”
Bovendien heeft de verzuring van de oceanen nog meer nadelen. Eerdere onderzoeken toonden al aan dat clownvissen doof worden in het zure water en dat andere vissen hun reukvermogen verliezen. “Het is niet een probleem dat snel kan worden opgelost,” benadrukt onderzoeker Christopher Langdon. “Zodra een soort verdwenen is, komt deze nooit meer terug. We spelen een gevaarlijk spelletje.”
