De wereldwijde temperatuur reageert uiterst langzaam op onze pogingen de uitstoot terug te dringen.
Het terugdringen van onze uitstoot is dringend nodig om de wereldwijde klimaatdoelstellingen te behalen. Al is het de vraag hoe lang het duurt voordat we hier de vruchten van plukken. Uit een nieuwe studie blijkt namelijk dat het wel tientallen jaren kan duren voordat we de effecten van onze inspanningen zullen zien.
Schip
“De door mensen veroorzaakte klimaatverandering kun je nog het beste vergelijken met een groot schip dat zich op hoge snelheid door golven beweegt,” zegt onderzoeker Bjørn Samset. “Als je het schip wilt vertragen, zet je de motor in zijn achteruit. Het zal echter even duren voordat je merkt dat het schip daadwerkelijk langzamer vaart. Bovendien zal het schip heen en weer schommelen vanwege de golven.”
Klimaat
Volgens de onderzoekers is hetzelfde met het klimaat aan de hand. In de afgelopen vijftig jaar is de oppervlaktetemperatuur op aarde elk decennium gemiddeld met 0,2 graden Celsius gestegen, voornamelijk als gevolg van de uitstoot van broeikasgassen. “Als we de doelstellingen uit het Parijse klimaatakkoord willen bereiken en we de opwarming van de aarde willen beperken tot niet meer dan 2 graden Celsius, dan zullen we de opwarming moeten zien te vertragen,” stelt Samset. Maar net als met het schip, is het resultaat van onze inspanningen niet gelijk zichtbaar. “Hoewel de noodzakelijke emissiereducties vanaf dag één effectief zijn, zal het nog wel even duren voordat we dit effect daadwerkelijk kunnen meten.” Dit komt deels omdat het klimaat op aarde traag reageert op veranderingen van onze uitstoot, maar ook deels vanwege de aanzienlijke natuurlijke variabiliteit in jaarlijkse gemiddelde temperaturen.
Vijftien jaar
De aarde heeft dus een lange adem. En dat betekent dat we geduld moeten hebben. Volgens de onderzoekers zou het zelfs minstens vijftien jaar kunnen duren voordat we de wereldwijde temperatuur merkbaar hebben beïnvloed. Want zelfs voor de meest optimistische scenario’s bestaat het risico dat de impact van het terugdringen van onze uitstoot op de opwarming van de aarde niet vóór 2035 te merken is. “Dit betekent echter niet dat onze emissiereducties niet het gewenste effect hebben,” onderstreept Samset. “Net zoals het enige tijd heeft geduurd om vast te stellen dat de aarde opwarmt, moeten we ook wat geduld hebben voordat we kunnen vaststellen dat genomen maatregelen om de opwarming te beperken, het gewenste effect hebben.”
Emissies
In de studie analyseerden de onderzoekers tevens het effect van het verminderen van slechts één enkel type uitstoot – zoals methaan roet of CO2 – onafhankelijk van andere broeikasemissies. “Verschillende emissies hebben op verschillende manieren invloed op het klimaat,” legt Jan Fuglestvedt uit. “Sommige hebben een sterker en sneller effect op de temperatuur op aarde dan andere. We wilden de effecten van verschillende soorten emissies in de loop van de tijd bestuderen – samen met natuurlijke fluctuaties – en hoeveel we kunnen winnen door ons te concentreren op het verminderen van bepaalde, specifieke emissies.”
Koolstofdioxide, methaan en lachgas zijn de belangrijkste broeikasgassen die bijdragen aan de opwarming van de aarde. De hoogste concentratie broeikasgas in onze atmosfeer is CO2. Hoewel methaan in mindere mate aanwezig is, is het wel veel krachtiger dan CO2; als broeikasgas is het zelfs 28 keer zo sterk. Wel is methaan vluchtiger, wat betekent dat het een kortere levensduur heeft dat koolstofdioxide. Methaan blijft ongeveer negen jaar in de atmosfeer hangen, terwijl CO2 ongeveer een eeuw kan blijven bestaan.
De emissies met de grootste impact op de opwarming van de aarde zijn – niet heel verrassend – CO2 en methaan. “Als deze emissies sterk worden verminderd, zullen we snel het effect ervan zien,” zegt Fuglestvedt. Het deeltje dat het snelst de temperatuur beïnvloedt, is roet. “Roetdeeltjes blijven maar een paar dagen in de atmosfeer hangen,” licht Fuglestvedt toe. “Helaas is de impact van roet op het klimaat niet heel groot, dus er valt minder te winnen als we de roetuitstoot terugdringen. Toch is het verminderen van de roetuitstoot cruciaal voor het verbeteren van de luchtkwaliteit.”
Zwaveldioxide
Daarnaast analyseerden de onderzoekers wat er zou gebeuren als emissies van luchtverontreinigende stoffen zoals zwaveldioxide (SO2) aanzienlijk worden verminderd. Tijdens de pandemie verbeterde de wereldwijde luchtkwaliteit aanzienlijk, omdat er minder van dit soort stoffen in de atmosfeer werden gepompt. Maar in tegenstelling tot roet, methaan en CO2 zou het verminderen van de SO2-uitstoot verrassend genoeg de opwarming van de aarde versnellen. “SO2 verandert in sulfaat-deeltjes in de atmosfeer,” legt Marianne Lund uit. “En deze deeltjes hebben een verkoelend effect omdat ze het zonlicht weerkaatsen. Dit verkoelende effect van de sulfaat-concentratie die zich momenteel in de atmosfeer bevindt, zou weleens rond de 0,5 graden Celsius kunnen liggen. Net als roet blijven sulfaat-deeltjes maar een paar dagen in de lucht hangen. Het betekent dat de SO2-uitstoot dus een drastisch effect heeft op de temperatuur.
Een interessante vraag is of gedurende de lockdown – waardoor er dus minder SO2 in de atmosfeer terecht is gekomen – het wereldwijde kwik meetbaar is gestegen. “Nee,” zo stellen de onderzoekers. “Als we alle SO2-emissies zouden verminderen, zou het een paar jaar duren voordat we het tempo van de opwarming van de aarde zouden zien toenemen,” aldus Lund. “Dat is erg snel in vergelijking met andere soorten emissies, maar nog steeds te langzaam voor een meetbaar effect. De afname van SO2 de afgelopen tijd was simpelweg te klein en van een te korte duur.”
De onderzoekers benadrukken in hun studie dat het terugschroeven van onze uitstoot om de doelstellingen uit het Parijse klimaatakkoord te halen, snelle en grote veranderingen in de samenleving, het bedrijfsleven en de energiesector vereisen. Hoewel dit snel moet gebeuren, wijzen de onderzoekers ons erop dat we wel realistische verwachtingen moeten hebben over hoe lang het vervolgens gaat duren voordat we veranderingen in de mondiale temperatuur zullen zien. “We hebben deze studie gedeeltelijk uitgevoerd om ons eraan te helpen herinneren dat alles tijd kost,” zegt Samset. “Nogmaals, dit betekent niet dat reducties geen effect hebben. Het betekent simpelweg dat we geduld moeten hebben. Klimaatverandering zal nog tientallen jaren aanhouden. De uitdaging waarmee we nu worden geconfronteerd, is hoe we de opwarming van de aarde zoveel mogelijk en zo snel mogelijk kunnen beperken.”
