De kiezen hebben naast typische Neanderthaler-kenmerken, ook wel wat weg van die van moderne mensen.
Het wijst er heel voorzichtig op dat de Neanderthalers aan wie deze kiezen toebehoorden, deel uitmaakten van een gemengde gemeenschap, bestaande uit Neanderthalers en moderne mensen. Dat schrijven onderzoekers in het blad Journal of Human Evolution.
De tanden
De tanden in kwestie zijn al in 1910 en 1911 ontdekt, in een grot op het Britse eiland Jersey. Onderzoekers hebben de tanden nu nog eens onder de loep genomen en een aantal opmerkelijke ontdekkingen gedaan. Zo blijken de tanden niet – zoals altijd werd gedacht – aan één Neanderthaler toe te behoren, maar zijn ze afkomstig van twee Neanderthalers.
Maar wat nog veel interessanter is, is dat de tanden van deze twee Neanderthalers niet volledig Neanderthaler-achtig zijn. “Kort gezegd lijken de wortels heel erg op die van Neanderthalers, terwijl de tandhals en kronen weer meer lijken op die van moderne mensen,” zo vertelt onderzoeker Chris Stringer aan Scientias.nl. Het hint voorzichtig op een gemengde afkomst. “Hoe recent die vermenging plaatsvond, kunnen we nog niet zeggen,” aldus Stringer. “Maar ik gok dat het hooguit enkele generaties ervoor gebeurd is.”
Hybriden
Dat moderne mensen en Neanderthalers zich tienduizenden jaren geleden met elkaar vermengden, komt niet als een verrassing. Wetenschappers weten dat al jaren. Het bewijs ervoor zit in ons eigen DNA. “Vrijwel iedereen met recente voorouders van buiten Afrika heeft door deze vermenging ongeveer 2 procent Neanderthaler-DNA in het genoom.” Het betekent dat er tienduizenden jaren geleden dus ook hybride mensachtigen zijn geweest die afstamden van Neanderthalers en moderne mensen en duidelijk trekjes van beide mensachtigen moeten hebben gehad. En natuurlijk hopen onderzoekers de resten van dergelijke ‘hybriden’ terug te vinden. Maar dat is nog niet zo gemakkelijk gebleken. “Er zijn eerder wel onderzoekers geweest die claimden dergelijke ‘hybride’ fossielen ontdekt te hebben, maar de meeste van deze claims zijn later weer in twijfel getrokken of zelfs weerlegd,” zo vertelt Stringer. “Er is echter één goed voorbeeld, afkomstig uit de Peștera cu Oase in Roemenië. Daar is een ongeveer 40.000 jaar oud kaakbeen met ongebruikelijke kenmerken teruggevonden. Het DNA bleek voor 9 procent afkomstig te zijn van Neanderthalers.” Volgens onderzoekers stamt het individu aan wie dit kaakbeen toebehoorde af van een Neanderthaler en een modern mens. “Die vermenging moet ergens in de vijf generaties ervoor plaats hebben gevonden.”
Het bewijs
Het idee dat het Roemeense kaakbeen afkomstig is van een individu dat nauw verwant was aan een Neanderthaler én modern mens, is dankzij DNA-onderzoek breed geaccepteerd. Stringer en collega’s trekken echter enkel op basis van uiterlijke kenmerken voorzichtig de conclusie dat de Britse Neanderthaler-kiezen ook afkomstig zijn van hybriden. “Wij beweren dat ons bewijs ook al is het – dat moet worden toegegeven – alleen gebaseerd op deze kiezen, net zo sterk is (als het bewijs dat onderzoekers voor de Roemeense hybride aandragen, red.). We zien namelijk dezelfde ongebruikelijke combinaties van Neanderthaler- en moderne mensen-kenmerken in de tanden van beide individuen. Wij zien dat als het sterkste, directe bewijs voor vermenging van Neanderthalers en Homo sapiens dat tot op heden in fossielen is teruggevonden. Ook al hebben we nog geen genetisch bewijs om dit te onderschrijven.”
DNA
Als het aan Stringer ligt, komt dat genetische bewijs er overigens nog wel. Grote vraag is echter nog of de tanden ook op genetisch gebied nog iets prijs willen geven. “DNA uit fossielen van deze leeftijd halen, is altijd lastig en we kunnen onmogelijk op voorhand stellen dat het gaat lukken, we kunnen het alleen maar proberen.”
In afwachting van dat DNA-onderzoek zijn Stringer en collega’s in ieder geval vrij zeker van hun zaak dat deze kiezen getuigen van een vermenging van Neanderthalers en Homo sapiens. “De enige andere verklaring die ik voor deze combinatie van kenmerken kan bedenken, is dat een populatie deze in isolatie heeft ontwikkeld,” stelt Stringer. Hierbij moet je je voorstellen dat een groepje Neanderthalers – bijvoorbeeld door een stijgende zeespiegel – geïsoleerd raakt en gedurende een lange periode geen contact heeft met andere groepen Neanderthalers. Zo’n groepje evolueert dan in complete isolatie en kan op bepaalde punten gaan verschillen van de overige Neanderthalers. “Maar in die tijd (de tijd waarin de Britse Neanderthalers aan wie deze tanden toebehoorden, leefden, red.) was Jersey dankzij de lage zeespiegel verbonden met het naburige Frankrijk, dus zo’n langdurige isolatie is zeer onwaarschijnlijk,” aldus Stringer.
En zo wijst alles er dus op dat deze kiezen toebehoren aan een recente afstammeling van een gemengd koppel, bestaande uit een Neanderthaler en modern mens. Hopelijk zal toekomstig DNA-onderzoek dat binnenkort onderschrijven. Daarnaast hopen wetenschappers natuurlijk nog veel meer sporen van deze ‘hybriden’ terug te vinden en zo een aantal prangende vragen omtrent de vermenging van de twee mensachtigen – en de daaropvolgende ondergang van de Neanderthaler – te beantwoorden. “De exacte omstandigheden waaronder de mensachtigen zich vermengden, zijn ons bijvoorbeeld nog onbekend,” zo vertelt Stringer. “Ook weten we nog steeds niet in hoeverre we hier eigenlijk zien hoe Neanderthalers in de groeiende populaties moderne mensen worden opgenomen.”
