Er is een zwangere haringhaai van meer dan 2 meter vermoord. Maar wie is de dader? In een wetenschappelijke versie van Cluedo hebben Amerikaanse onderzoekers nu een nóg grotere haai als verdachte aangewezen. Deze raadselachtige zaak wordt tot op de bodem uitgezocht.
“Dit is de eerste gedocumenteerde predatie – het verschijnsel dat sommige organismen andere doden en verslinden – van een haringhaai ter wereld”, zegt hoofdonderzoeker Brooke Anderson van de Arizona State University. “Hierbij verloor de populatie niet alleen een reproductief vrouwtje, maar ook haar ongeboren jongen. Als deze manier van predatie vaker voorkomt dan wij tot voor kort dachten, kan dat grote gevolgen hebben voor de toch al bedreigde haringhaai.”
Trage voortplantingscyclus
Haringhaaien, ook wel neushaaien genoemd, leven in de Atlantische Oceaan, de Zuidelijke Stille Oceaan en de Middellandse Zee. Ze zijn groot en sterk, kunnen 3,7 meter lang worden en tot 230 kilo wegen. Deze machtige zeedieren kunnen wel 65 jaar oud worden. Vrouwtjes worden pas na dertien jaar geslachtsrijp en baren gemiddeld een à twee keer per jaar zo’n vier pups tegelijk, na een draagtijd van acht tot negen maanden.
Door hun trage voortplantingscyclus kunnen haringhaaipopulaties zich niet wapenen tegen bedreigingen als overbevissing, bijvangst en habitatverlies – de achteruitgang van leefgebieden door verdrijving, vernietiging, aantasting en andere oorzaken waardoor het oceaanlandschap verandert. De populatie in de noordwestelijke Atlantische Oceaan staat dan ook op de Rode Lijst van de International Union for Conservation of Nature (IUCN) als bedreigde soort, terwijl de populaties in de noordoostelijke Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee zelfs extreem bedreigd zijn.
Migratieonderzoek met slimme zenders
In hun onderzoek naar de migratie van haaien vingen Anderson en haar collega’s haringhaaien bij Cape Cod, Massachusetts, in 2020 en 2022. Elke haai kreeg twee satellietzenders aan zijn lijf: een zender op de vin, die elke keer de locatie van de haai verstuurt als de vin boven water komt en een zogenaamde pop-up satellite archival tag (PSAT), die continu de diepte en temperatuur meet van de omgeving. De PSAT laat na een aantal maanden los, waarna de zender naar de oppervlakte drijft en alle data naar de satelliet stuurt.
Bermudadriehoek
Een van de gemerkte haaien was een zwangere vrouwtjeshaai van 2,2 meter lang. De onderzoekers hoopten gegevens te verzamelen om de belangrijkste leefgebieden aan te kunnen wijzen waar haringhaaimoeders en hun jongen zich ophouden. Maar de kosmos had andere plannen. Onverwacht begon de PSAT van dit vrouwtje 158 dagen na haar vrijlating opeens signalen uit te zenden vanaf de eilandengroep Bermuda. Dit betekent dat de PSAT was losgekomen en nu aan de oppervlakte van de Atlantische Oceaan – zo’n duizend kilometer van de oostkust van de Verenigde Staten – dreef.
Hap, slik, weg
De data toonden aan dat deze haai vijf maanden lang ’s nachts op een diepte tussen 100 en 200 meter zwom en overdag zijn baantjes trok tussen 600 en 800 meter diepte, in wateren met een temperatuur van minimaal 6,4 en maximaal 23,5 graden. Plotseling, vanaf 24 maart 2021, bleef de temperatuur vier dagen lang constant op ongeveer 22 graden, op een diepte tussen de 150 en 600 meter. De enige logische verklaring? De haai was ten prooi gevallen aan een grotere, warmbloedige roofvis en de PSAT werd ongeveer vier dagen later weer uitgepoept door de apex-predator.
Twee verdachten
“Er zijn twee warmbloedige roofdieren groot genoeg om op volwassen haringhaaien te jagen: de witte haai en de makreelhaai”, schrijven de haaienexperts. De witte haai, ook wel mensenhaai genoemd, is de grootste roofvis ter wereld. Met een lengte van tot wel 4,9 meter van de vrouwtjes en max 4 meter van de mannetjes, en een gewicht van 680 tot 1100 kilo (volwassen vrouwtje) is de witte haai met recht een zeemonster te noemen.
Mako- of mensenhaai?
De makreelhaai, ook bekend onder de naam makohaai, kan maximaal 4,5 meter lang worden en zo’n 680 kilo wegen. Zijn topsnelheid is maar liefst 50 kilometer per uur, en hij voedt zich met onder andere inktvissen, beenvissen, kleine haaien en zeeschildpadden. Witte haaien hebben daarnaast ook walvissen, dolfijnen, zeehonden en roggen op het menu staan. Van de twee is de witte haai de meest waarschijnlijke dader, aangezien makreelhaaien overdag vaak snelle, op- en neergaande bewegingen maken, duikgedrag dat niet werd geregistreerd door de PSAT.
Onverwachte ontdekking
“De predatie van een van onze zwangere haringhaaien was een onverwachte ontdekking”, vertelt Anderson. “We beschouwen grote haaien vaak als apex-predatoren die bovenaan de voedselketen staan en niets te vrezen hebben van andere roofdieren, behalve de mens. Maar door de ontwikkeling en toepassing van nieuwe technologie beginnen we te ontdekken dat interacties tussen grote roofdieren veel complexer zijn dan we dachten.”
Anderson gaat nog veel meer onderzoek doen. “Het is van het grootste belang dat we blijven onderzoeken hoe vaak grote haaien op elkaar jagen en welke gevolgen deze interacties hebben voor het ecosysteem waarin zij opereren.”
Je kunt Anderson met haar collega’s en vele verschillende haaien in actie zien op haar X-account.
