Een baanbrekende nieuwe therapie belooft verschillende soorten kanker aan te pakken, met veel minder bijwerkingen dan traditionele bestralingssessies. Fascinerend is dat de behandeling al binnen een seconde voorbij is, en uit de koker komt van het beroemde Europese Laboratorium voor Deeltjesfysica (Cern) in Zwitserland.
In enorme ondergrondse ruimtes aan de rand van Genève vinden experimenten plaats die de weg vrijmaken voor een nieuwe generatie radiotherapie-apparatuur. Het doel is ambitieus: complexe hersentumoren behandelen, uitgezaaide kankers aanpakken en ondertussen de schadelijke impact van kankertherapie op het menselijk lichaam minimaliseren. Cern is vooral bekend van de Large Hadron Collider, een 27 kilometer lange cirkel van supergeleidende magneten die deeltjes tot vlakbij de lichtsnelheid versnelt. In 2012 was het de ontdekking van het Higgs-deeltje die Cern wereldwijd op de kaart zette, maar tegenwoordig wordt de unieke expertise van het instituut ook ingezet in de strijd tegen kanker.
Het Flash-concept: sneller en preciezer
Elf jaar geleden publiceerde radiobioloog Marie-Catherine Vozenin een onderzoek dat de basis legde voor een revolutionaire radiotherapiemethode: Flash. Ze ontdekte dat het mogelijk is om tumoren te vernietigen door straling met extreem hoge doseringen op het doel af te schieten. Een seconde aan straling is al meer dan genoeg om de kwaadaardige cellen uit te schakelen, terwijl het omliggende gezonde weefsel grotendeels gespaard blijft. De impact van deze ontdekking was groot. Internationale wetenschappers spraken van een doorbraak, en sindsdien hebben onderzoekers wereldwijd het Flash-concept getest op knaagdieren, huisdieren en inmiddels ook mensen.
De traditionele radiotherapie (bestralingen) – een van de meest gebruikte behandelingen bij kanker – redt mensenlevens, maar heeft ook zijn beperkingen. Deze methode vereist vaak tientallen sessies verspreid over een periode van weken of maanden om de dosis draaglijk te maken voor patiënten. Ondanks de technologische vooruitgang op dit gebied is het risico op ernstige bijwerkingen relatief groot, vooral bij tumoren in gevoelige gebieden zoals de hersenen.
Minder bijwerkingen, hogere levenskwaliteit
Vozenin legt bij de BBC uit dat Flash een veelbelovende oplossing biedt, vooral bij kinderhersentumoren. “Hoewel bestraling deze tumoren vaak kan genezen, betalen de overlevers een hoge prijs. Ze kampen levenslang met angst, depressie en een verlies van IQ door de impact op de hersenontwikkeling”, legt de onderzoeker uit. Flash biedt hoop voor vele mensen met tumoren die moeilijk te behandelen zijn. Volgens professor Billy Loo van Stanford University maakt de techniek het mogelijk om hogere stralingsdoseringen toe te passen zonder gezond weefsel te beschadigen. Flash heeft dan ook de potentie om de kans op genezing sterk te verbeteren.
Dierstudies ondersteunen het optimisme van medische wetenschappers. Zo ontwikkelden muizen die twee keer werden behandeld met Flash niet de gebruikelijke bijwerkingen tijdens de tweede sessie. Bij een andere studie hadden dieren met hoofd- en halstumoren veel minder last van vervelende klachten, zoals moeite met slikken of een droge mond.
Trials bij mensen in volle gang
Het testen van Flash op menselijke proefpersonen is in volle gang. In het Cincinnati Children’s Hospital in Ohio start binnenkort een proef bij kinderen met uitgezaaide kanker. Tegelijkertijd loopt in Zwitserland een onderzoek naar de behandeling van melanomen. Een uitdaging in deze fase is het identificeren van de beste deeltjes voor de behandeling. Van protonen tot koolstofionen en elektronen: elk type straling heeft zijn eigen toepassingen en beperkingen.
Protonen hebben tot nu toe de voorkeur in menselijke Flash-onderzoeken. Ze kunnen doordringen tot diepere organen en de bestaande protonenbestralingsapparatuur kan relatief eenvoudig worden aangepast om volgens het Flash-concept te werken. In 2020 startte de University of Cincinnati de eerste klinische Flash-studie met protonen, gericht op uitgezaaide botkanker. De eerste resultaten lieten zien dat Flash even effectief was als reguliere bestraling, met vergelijkbare bijwerkingen.
Toekomstperspectief
Professor Alexander Lin van de University of Pennsylvania bereidt een nieuwe studie voor met patiënten met terugkerende hoofd- en halstumoren. “Deze mensen hebben vaak geen andere opties. Traditionele bestraling kan leiden tot gevaarlijke bijwerkingen, zoals kaakfracturen of zelfs dodelijke schade aan de halsslagader. We zijn ervan overtuigd dat een Flash-behandeling een stuk minder giftig is”, legt hij uit.
Flash staat nog in de kinderschoenen, maar de potentie is enorm. Met verder onderzoek en een verfijning van de technologie kan deze methode een revolutie teweegbrengen in het behandelen van allerlei soorten kanker wereldwijd. Patiënten hebben meer kans om beter te worden en minder kans op bijwerkingen. Het is slechts een kwestie van tijd totdat deze geavanceerde therapie voor het grote publiek beschikbaar wordt.