Kan een kleine mier een machtige leeuw dwarsbomen? Uit een nieuw onderzoek blijkt dat het antwoord daarop je flink kan verrassen. Zo hebben wetenschappers ontdekt dat een invasieve mierensoort het complete landschap en daarmee ook het gedrag van leeuwen kan laten veranderen. Hoe? Door een heuse mierenoorlog te starten.
Het betreft hier de glimmende dikkop, ook wel bekend als Pheidole megacephala. Deze mierensoort wordt in Kenia, waar het onderzoek is uitgevoerd, als invasief gezien. Wetenschappers wisten dan ook al wel een tijd dat deze groothoofdige mier aanwezig was, maar tot dusver werd er weinig aandacht aan besteed omdat de mieren geen grote invloed leken te hebben. Nu blijkt dat deze mieren het hele Afrikaanse landschap op een desastreuze manier kunnen veranderen. Wetenschapper Todd Palmer heeft meegewerkt aan het onderzoek. Hij legt uit: “We ontdekken vaak dat het juist de kleine dingen zijn die de wereld kunnen overheersen. Deze kleine invasieve mieren doken 15 jaar geleden voor het eerst op. Niemand had dit door, omdat ze niet agressief zijn naar grote dieren. We hebben nu ontdekt dat deze mierensoort op een heel subtiele manier hele landschappen op een desastreuze manier kunnen veranderen.” Het onderzoek is gepubliceerd in het blad Science.
Kettingreactie
De mieren vallen de leeuwen dus niet direct lastig door ze in hun poten te bijten. In plaats daarvan zetten ze een kettingreactie in werking door andere mierensoorten aan te vallen die in acaciabomen wonen. Deze mierensoorten hebben een symbiotische relatie met de boom: de boom biedt hen onderdak en nectar, en in ruil daarvoor leveren de mierensoorten bescherming tegen grote dieren door deze af te schrikken. Doordat de glimmende dikkop juist op deze mieren jaagt, verliezen acaciabomen dan ook hun verdedigers. Hierdoor worden ze in rap tempo opgegeten door hoofdzakelijk olifanten. Het is dan ook vooral het verdwijnen van deze bomen waar leeuwen zoveel last van hebben; leeuwen zijn tijdens het jagen op zebra’s erg afhankelijk van de beschutting die deze bomen geven. Zonder deze bomen worden de leeuwen eerder gezien, waardoor de zebra’s meer tijd hebben om weg te rennen.
Invasieve overheersers
Voor het onderzoek hebben de wetenschappers een aantal gebieden scherp in de gaten gehouden. Sommige van deze gebieden waren overspoeld door de invasieve glimmende dikkop, terwijl andere gebieden nog onaangetast waren. Wat blijkt? In de gebieden waar de glimmende dikkop zat, konden olifanten lekker hun gang gaan, waardoor ze tot wel zeven keer meer acaciabomen konden eten. “Deze kleine indringers trekken aan de touwtjes die het Afrikaanse ecosysteem aan elkaar bindt,” waarschuwt Todd. “De glimmende dikkop bepaalt effectief wie er wordt opgegeten en waar dat gebeurt.”
Pittige uitdaging
De onderzoekers hebben dan ook ontdekt dat leeuwen inmiddels hun strategieën aan het omgooien zijn als reactie op het verdwijnen van de bomen. “De natuur is slim, en dieren zoals leeuwen proberen dan ook oplossingen te vinden voor de problemen waar ze mee kampen,” legt Palmer uit. Zo jagen leeuwen steeds vaker op buffels in plaats van zebra’s. Voor de leeuwen zelf is dit echter wel een pittige uitdaging, omdat buffels veel groter en sterker zijn. Voor het succesvol jagen op buffels is dan ook een grotere groep nodig, wat volgens de onderzoekers wel eens zou kunnen betekenen dat toekomstige leeuwengroepen veel groter zullen zijn. Palmer sluit af: “We weten nog niet wat de precieze gevolgen zullen zijn van deze veranderingen in gedrag, maar we houden het scherp in de gaten.”
