Amerikaans onderzoek suggereert dat coronapatiënten dankzij remdesivir veel sneller herstellen. Is dit dan het wondermiddel waar we op hoopten?
Nadat het ebola-medicijn remdesivir eerder met succes werd ingezet onder makaken die met het nieuwe coronavirus SARS-CoV-2 geïnfecteerd waren, was het onlangs de beurt aan menselijke coronapatiënten. Zij kregen het middel gedurende vijf of tien dagen toegediend en vervolgens werd hun herstel vergeleken met dat van de controlegroep: coronapatiënten die een placebo kregen. De resultaten zijn bemoedigend, zo meldt het NIH (National Institute of Allergy and Infectious Diseases). “Voorlopige resultaten wijzen erop dat patiënten die remdesivir toegediend kregen 31% sneller herstelden dan degenen die een placebo ontvingen. Heel concreet duurde de herstelperiode van patiënten behandeld met remdesivir gemiddeld zo’n elf dagen, terwijl deze voor patiënten die een placebo ontvingen, zo’n 15 dagen duurde.”
Overlevingskansen
En daar blijft het niet bij. De resultaten suggereren namelijk voorzichtig dat ook de overlevingskansen van de coronapatiënten na een behandeling met remdesivir verbeteren. Zo overleed ongeveer 8% van de patiënten die met remdesivir behandeld werden, terwijl in de groep die een placebo toegediend kreeg, 11,6 procent van de patiënten overleed.
Het zijn veelbelovende resultaten. Zeker als je bedenkt dat er op dit moment geen effectieve behandeling is voor COVID-19: de ziekte veroorzaakt door het in december in China opgedoken coronavirus SARS-CoV-2. Is dit dan de doorbraak waar we al maanden op hopen?
Nog een onderzoek
Wetenschappers zijn verdeeld. En dat heeft alles te maken met een studie die vrijwel gelijktijdig met de Amerikaanse onderzoeksresultaten is gepubliceerd. Deze studie – uitgevoerd in ziekenhuizen in China – levert namelijk ietwat tegenstrijdige resultaten op. “Ons experiment wees uit dat remdesivir veilig is en goed getolereerd wordt door de patiënten, maar helaas in vergelijking met een placebo geen significant betere resultaten oplevert,” aldus onderzoeker Bin Cao.
Opmerkelijk
De tegenstrijdige resultaten zijn opmerkelijk, maar mogelijk te verklaren door het feit dat de studie in China vroegtijdig werd stilgelegd, omdat onderzoekers er door een sterke afname in het aantal nieuwe besmettingen en ziekenhuisopnames niet in slaagden om voldoende nieuwe proefpersonen te rekruteren. Hierdoor namen er uiteindelijk slechts 237 patiënten deel, in plaats van de voorziene 453 patiënten. Daarnaast zorgde een beddentekort ervoor dat de meeste proefpersonen pas vrij laat – dus toen ze al zeer ernstig ziek waren – onderdeel uit gingen maken van het onderzoek. “Dus we waren niet in staat om vast te stellen of een eerder opgestarte behandeling met remdesivir misschien wel voordelen had,” aldus Cao.
Doorbraak?
Kan remdesivir dan toch nog de doorbraak zijn waar we op hopen? Dr. Gaetan Burgio, verbonden aan de John Curtin School of Medical Research en niet betrokken bij beide studies, kan er kort over zijn. “De bemoedigende resultaten van het klinisch onderzoek in de VS en de teleurstellende resultaten uit China suggereren dat remdesivir de uitkomsten kan verbeteren, maar in geen geval dé behandeling tegen COVID-19 is.”
Het middel werd oorspronkelijk ontwikkeld voor de behandeling van ebola. Het verstoort de manier waarop het ebolavirus zich vermenigvuldigt. En eerder bleek uit experimenten in het laboratorium al dat het ook de vermenigvuldiging van SARS-CoV-2 in de weg zit. Bovendien bleek het middel tijdens dierproeven zowel af te rekenen met SARS als MERS. Ook is er anekdotisch bewijs dat ernstig zieke coronapatiënten bij het middel gebaat waren. Maar een grootschalig klinisch onderzoek naar het middel ontbrak tot op heden.
Voorzichtigheid
De enige conclusie die op basis van deze studies getrokken kan worden, is dat meer onderzoek hard nodig is. En dat komt er sowieso. Zo lopen er op dit moment bijvoorbeeld nog meerdere studies naar het ebola-medicijn. “Lopende klinische studies naar remdesivir zullen belangrijke, aanvullende informatie verschaffen over of het middel effectief is en zoja, onder welke omstandigheden,” zo stelt onderzoeker Ronghui Du, betrokken bij het onderzoek dat in China naar remdesivir werd uitgevoerd. Hij weet zich gesteund door professor John Norrie, die bij geen van beide onderzoeken betrokken was. “Veelbelovende signalen afkomstig uit observationele studies moeten duidelijk bevestigd of weerlegd worden in kwalitatieve, dubbelblinde studies (…) Dat is een uitdaging in een pandemie en de verleiding om de lat voor overtuigend bewijs wat lager te leggen, is groot, maar moet weerstaan worden, want door het omarmen van ineffectieve en mogelijk onveilige interventies lopen we de kans meer kwaad dan goed te doen. En ondertussen wordt het zo ook lastiger om experimenten op te zetten die gericht zijn op het vinden van werkelijk effectieve en veilige interventies.”
Niet af, toch waardevol
Norrie wijst er verder nogmaals op dat het onderzoek in China heel sterk is, maar simpelweg nog niet af was en dan ook niet gezien moet worden als bewijs dat remdesivir niet werkt. In plaats daarvan kun je op basis van het onderzoek het beste concluderen dat de resultaten niet afdoende zijn. Maar dat maakt ze niet minder waardevol, zo benadrukt hij. “Nu elke studie een steeds grotere kans heeft om niet af te komen (doordat verspreiding van het virus nu succesvol wordt tegengegaan en het aantal patiënten dus afneemt, red.), is het verzamelen van data van al die verschillende studies die onaf, maar wel van hoge kwaliteit zijn, misschien wel de beste manier om meer inzicht te krijgen in wat werkt en veilig is en voor wie.”
Dat gezegd hebbende zullen de meeste onderzoekers meer waarde hechten aan de data uit het onderzoek dat in het gezaghebbende blad The Lancet is verschenen dan aan het Amerikaanse onderzoek, dat weliswaar door het Witte Huis wordt gepresenteerd, maar nog niet officieel is gepubliceerd en nog geen peer-review heeft ondergaan. “Een gepubliceerd manuscript in Lancet is – met alle respect – geloofwaardiger dan een briefing van het Witte Huis,” zo merkt professor Ian Seppelt, specialist op de IC en bij geen van beide studies betrokken, op.
Wat we tijdens deze pandemie in ieder geval heel snel geleerd hebben, is dat terughoudendheid – als het gaat om nieuwe behandelingen tegen COVID-19 – vaak op zijn plaats is. Nadat het malariamedicijn hydroxychloroquine werd binnengehaald als hét middel tegen COVID-19, om vervolgens in klinisch onderzoek te sneuvelen, was het de beurt aan een middel tegen HIV. Het leek zo veelbelovend, maar ook dat was niet doorslaggevend effectief. En nu is er dus remdesivir. Alle hoop is nog niet vervlogen. Maar een wondermiddel mag het zeker nog niet genoemd worden.
