De naakte molrat leeft niet alleen opvallend lang, maar wordt ook nog eens heel gezond oud. En onderzoekers tonen nu aan dat ze die begeerlijke eigenschappen – met wat genetisch geknutsel – ook aan andere soorten cadeau kunnen doen.
Naakte molratten zijn met een lichaamslengte van ongeveer 16 centimeter en een gewicht van rond de 40 gram zo op het eerste gezicht weinig indrukwekkend. Maar toch vinden wetenschappers dit in Afrika woonachtige knaagdier heel interessant. Want studies hebben uitgewezen dat de naakte molrat bijna tien keer langer leeft dan andere knaagdiersoorten van een vergelijkbare omvang. Zo kunnen naakte molratten wel meer dan veertig jaar oud worden! Maar dat is niet het enige wat de naakte molrat opzienbarend maakt; het knaagdier blijkt opvallend vaak ook nog eens gezond oud te worden. Zo zijn naakte molratten niet vatbaar voor kanker en krijgen ze tijdens het verouderen ook zelden te maken met onder mensen toch veelvoorkomende ouderdomsziekten zoals neurodegeneratieve aandoeningen en hart- en vaatziekten. Het roept natuurlijk een hoop vragen op. Bijvoorbeeld: hoe slagen de naakte molratten erin om in goede gezondheid heel oud te worden? En als het lukt om dat uit te vogelen, kunnen we die begeerlijke eigenschappen dan ook zelf verkrijgen?
Nieuwe bevindingen
Een nieuw onderzoek, verschenen in het blad Nature is wat dat betreft tamelijk hoopgevend. In het onderzoeksartikel in kwestie schrijven onderzoekers namelijk dat het ze gelukt is om een gen dat naakte molratten lijkt te beschermen tegen kanker, in muizen aan de praat te krijgen. En daarop werden de muizen aanzienlijk ouder dan hun soortgenoten zonder dat gen werden. En dat niet alleen; ook de gezondheid van de muizen die over het naakte molrat-gen beschikten, was en bleef veel beter dan die van muizen zonder het gen. “Onze studie bewijst dat unieke mechanismen die ten grondslag liggen aan een langer leven en in langlevende zoogdieren geëvolueerd zijn, geëxporteerd kunnen worden om vervolgens de levensduur van andere zoogdieren te verbeteren,” concludeert onderzoeker Vera Gorbunova.
HMW-HA
Gorbunova en collega’s doen al jaren onderzoek naar de mechanismen die naakte molratten beschermen tegen veroudering en ziekten. En daarbij stuitten ze op een gegeven moment op een gen dat verantwoordelijk is voor de productie van high molecular weight hyaluronic acid (kortweg HMW-HA). Hoewel alle zoogdieren over dit gen beschikken, blijkt het bij naakte molratten veel sterker tot uiting te komen. Het resulteert in een verhoogde productie van HMW-HA: naakte molratten beschikken grofweg over tien keer meer HMW-HA dan mensen en muizen. En die verhoogde productie van HMW-HA lijkt naakte molratten te beschermen tegen kanker. Want toen onderzoekers HMW-HA tijdens een eerdere studie uit de cellen van naakte molratten verwijderden, nam de kans dat die cellen tumoren vormden, toe.
Experiment
In het nieuwe onderzoek borduren de wetenschappers op die eerdere, interessante bevindingen voort. Met als doel: achterhalen of de positieve effecten die HMW-HA op naakte molratten heeft, ook over kunnen worden gedragen op andere soorten. De onderzoekers pasten het genetisch materiaal van muizen daartoe zo aan dat zij over de naakte molrat-versie van het HMW-HA-gen gingen beschikken. Vervolgens vergeleken ze de levensduur en gezondheid van die muizen met die van een controlegroep (bestaande uit muizen die niet over het naakte molrat-gen beschikten).
Resultaten
Uit het experiment blijkt dat muizen met het naakte molrat-gen beter beschermd waren tegen kanker. Ook hun algehele gezondheid was beter. Daarnaast leefden de muizen met het naakte molrat-gen zo’n 4,4 procent langer dan gemiddeld.
Vervolgonderzoek
Het onderzoek is zonder meer interessant. Maar er blijven nog veel vragen. Zo is bijvoorbeeld nog onduidelijk hoe HMW-HA er precies voor zorgt dat naakte molratten – en nu dus ook muizen – gezonder blijven en ouder worden. Vervolgonderzoek moet dat uitwijzen, maar voor nu gaan onderzoekers er vanuit dat het te maken heeft met het feit dat HMW-HA direct van invloed is op het immuunsysteem. Een andere vraag is natuurlijk of de begeerlijke eigenschappen van naakte molratten – langer gezond blijven en langer leven – via HMW-HA ook op mensen kunnen worden overgedragen. Daar zijn Gorbunova en collega’s ook benieuwd naar. Maar geduld is op zijn plaats. “Het kostte ons tien jaar om – na de ontdekking van HMW-HA in naakte molratten – aan te tonen dat HMW-HA de gezondheid van muizen verbetert,” zo vertelt Gorbunova. “Ons volgende doel is om dit gezondheidsvoordeel over te dragen op mensen.”
Dat zou – in theorie – op twee manieren bewerkstelligend kunnen worden. Door de afbraak van HMW-HA te vertragen of door de aanmaak van HMW-HA een impuls te geven, zo vertelt onderzoeker Andrei Seluanov. “We hebben reeds moleculen geïdentificeerd die de afbraak van HMW-HA vertragen en testen deze nu in preklinisch onderzoek.”