De ruimtefoto van de week is deze prachtige panoramafoto van Jupiters Grote Rode Vlek. Het is één van de meest gefotografeerde stormen in ons zonnestelsel.
De Grote Rode Vlek is al honderden jaren een bekende blikvanger van de grootste gasplaneet in ons zonnestelsel. In 1665 zag de Italiaanse astronoom Gian Domenico Cassini een zogenoemde “permanente vlek” op Jupiter. In de eeuwen daarna volgden er verschillende tekeningen, schetsen en prachtige foto’s van ruimtetelescopen en -vaartuigen van deze eeuwigdurende storm. De bekende vortex op Jupiter spreekt tot de verbeelding. Wel zien astronomen de storm steeds kleiner worden. En dat is zorgelijk.
Eind negentiende eeuw had de Grote Rode Vlek een doorsnee van ongeveer 50.000 kilometer. In 1979 observeerde de Voyager-ruimtesonde de Joviaanse storm en werd de lengte geschat op 23.000 kilometer. De storm was dus ongeveer de helft kleiner dan ruim honderd jaar eerder. De afgelopen tien jaar is de storm opnieuw gekrompen en zagen astronomen het gebied rondom de vlek transformeren. Zo zag ruimtevaartuig Juno het rode wolkendek verschilferen. Ook kwamen er plukjes rode wolken los van de Grote Rode Vlek. Zou het betekenen dat de storm stervende is?
Gelukkig lijkt dit niet zo te zijn. Het wolkendek wordt langzaam kleiner, maar de vortex zelf is springlevend. “Hoewel het wolkendek waarschijnlijk wel van invloed is op de vortex, is het niet van cruciaal belang voor de instandhouding ervan,” vertelt onderzoeker Philip Marcus van de University of California, Berkeley. “Om de gezondheid van de Grote Rode Vlek te begrijpen, moeten we de gezondheid van de vortex en niet die van het wolkendek onderzoeken; het krimpen van de wolk alleen is geen aanwijzing dat de storm stervende is. Afgaand op de interactie tussen de Grote Rode Vlek en andere vortices en de omringende straalstromen is er geen enkele bewijs dat de vortex zelf kleiner of minder krachtig is geworden.”
De Grote Rode Vlek is niet alleen heel groot, maar ook erg diep. Wetenschappers gebruikten Juno’s microgolfradiometer om een blik te werpen onder Jupiters turbulente wolkentoppen. De Grote Rode Vlek blijkt tot 350 tot 500 kilometer diep te zijn. “Dit betekent dat de Grote Rode Vlek 50 tot 100 keer dieper is dan oceanen op aarde”, zegt professor Andy Ingersoll van Caltech. Stel, je zou naar de bodem van de Grote Rode Vlek zwemmen, dan neemt de temperatuur toe. “Dit warmteverschil veroorzaakt heftige windstormen, die we in de top van de atmosfeer zien.”
Wetenschappers denken dat de Grote Rode Vlek ook de atmosfeer van Jupiter opwarmt. Eerder is gebleken dat het bovenste deel van de atmosfeer van de aarde ongeveer net zo warm is als het bovenste deel van de atmosfeer van Jupiter. Dat is vreemd, want onze atmosfeer en die van Jupiter worden verwarmd door de zon, maar Jupiter staat wel vijf keer verder van de zon verwijderd dan onze planeet. Het suggereert dat de zon niet de enige warmtebron is voor de atmosfeer van Jupiter. Recent onderzoek schept meer duidelijkheid. Onderzoekers brachten de temperatuur hoog boven de wolken van Jupiter vast met behulp van een telescoop op aarde. Door het onzichtbare infraroodlicht honderden kilometers boven de gasreus te bestuderen, ontdekten de onderzoekers dat de temperaturen in de omgeving van de Grote Rode Vlek veel hoger lagen.
“De extreem hoge temperaturen die we boven de storm geobserveerd hebben, getuigen van deze energietransfer,” vertelt onderzoeker James O’Donoghue. “Dit vertelt ons dat een planeet-brede opwarming een plausibele verklaring is voor het feit dat de temperaturen in de hogere delen van de atmosfeer honderden graden hoger liggen dan door zonlicht alleen verklaard kan worden.”
