Het laat zien hoe dodelijke virussen na verloop van tijd kunnen afzwakken naar milde varianten die jaarlijks circuleren.
In het jaar 1918 stak de op één na dodelijkste pandemie ooit de kop op. We hebben het over de Spaanse griep, die zich direct achter de Zwarte Dood mag scharen. De Spaanse griep-pandemie, veroorzaakt door het H1N1-virus, kwam in vier golven over Europa heen en eiste tientallen miljoenen levens. In een nieuwe studie hebben onderzoekers dit oude virus in kaart gebracht. En daaruit blijkt verrassend genoeg dat de welbekende seizoensgriep mogelijk een afstammeling is van de dodelijke Spaanse griep.
Spaanse griep
Tijdens de Spaanse griep-pandemie die van 1918 tot 1920 duurde, kwamen tussen de 17 en 100 miljoenen mensen om het leven. Omdat het virus in de laatste maanden van de Eerste Wereldoorlog acte de présence gaf, wordt verondersteld dat de verplaatsing van militairen de verspreiding heeft versneld. Hoewel de pandemie wijdverspreid was, werden de oorzaken ervan destijds niet goed begrepen. De griep werd op verschillende manieren toegeschreven aan de verspreiding van bacteriën, muggen en zelfs kanonvuur. Pas in 1933 werd het griepvirus voor het eerst geïsoleerd.
Landen die in de oorlog vochten, censureerden over het algemeen nieuws over de verspreiding van het virus om het publieke moreel te handhaven. Omdat Spanje neutraal was in het conflict, betekende dit dat Spanje een van de weinige landen was die vrijuit berichtte over de verspreiding van de dodelijke griep. Hierdoor werd de indruk gewekt dat het virus in Spanje was ontstaan – waardoor de pandemie de Spaanse griep werd genoemd. Toch weet niemand tot op de dag van vandaag waar de uitbraak begon. Ondanks dat de eerste bevestigde gevallen uit de VS komen, heeft het virus zich waarschijnlijk al maanden of jaren daarvoor ongemerkt verspreid.
Omdat het zo lang duurde voordat het virus werd ontdekt, zijn monsters die het virus bevatten zeldzaam. Hierdoor is het lastig om precies te bepalen hoe het virus eruit heeft gezien. “Toen we met onze studie begonnen, waren er slechts 18 exemplaren waarvan genetische sequenties beschikbaar waren en slechts twee volledige genomen,” vertelt onderzoeker Sébastien Calvignac-Spencer . “De meeste hiervan kwamen uit de VS en slechts twee uit Londen.”
Studie
In de nieuwe studie kamden de onderzoekers musea uit op zoek naar weefsels van noodlottige slachtoffers van de Spaanse griep. De speurtocht leidt tot de ontdekking van drie nieuwe monsters, aangetroffen in de collectie van het Berlijns Museum voor Medische Geschiedenis. En deze monsters geven verrassend nieuw inzicht in het griepvirus tijdens de eerste golf in 1918. “Onze analyse van de Berlijnse monsters maakte een volledige genoomsequentie van het virus het mogelijk,” zegt onderzoeker Thorsten Wolff.
Bevindingen
Het leidt tot enkele interessante bevindingen. Zoals verwacht suggereert de nieuwe analyse duidelijk dat het griepvirus van 1918 zich zowel lokaal als over verschillende continenten verspreidde. Daarnaast blijkt dat de verschillende golven niet door verschillende varianten van het virus werden veroorzaakt – zoals we tijdens de corona-pandemie wel zagen – maar telkens door dezelfde stam.
Seizoensgriep
Wat echter het meest interessant is, is dat de huidige seizoensgriep direct lijkt af te stammen van het pandemische virus van honderd jaar geleden. Acht segmenten van RNA die het genoom van het seizoensgriepvirus vormen, kunnen namelijk rechtstreeks in verband worden gebracht met het H1N1-virus. Kortom, het seizoensgriepvirus is dus mogelijk de afstammeling van een van de meest dodelijke virussen in de menselijke geschiedenis.
Het betekent dat het dodelijke virus dat aan het begin van de 20e eeuw veel slachtoffers maakte, steeds minder virulent werd en veranderde van een pandemisch virus naar een seizoensvirus. Dit laat dan ook zien hoe dodelijke virussen na verloop van tijd kunnen afzwakken naar milde varianten die jaarlijks circuleren. Of dat ook voor het coronavirus geldt en een zachtmoedige en milde toekomst ook het lot kan zijn van SARS-CoV-2, valt overigens nog te bezien.
