Hoe goed de band met je kinderen ook is, als je je partner verliest, blijft er toch een groot zwart gat over. Sterker nog, de eenzaamheid is niet minder dan wanneer je geen kinderen hebt.
Eigenlijk bestaat er vrijwel geen groter verdriet dan het verliezen van je partner. De meeste mensen denken dat het daarbij wel helpt als je kinderen hebt, die je steunen en komen opzoeken, zodat je minder eenzaam bent. Onderzoek toont helaas aan dat het zo niet werkt.
Grootschalig onderzoek
Voor de studie, onder leiding van onderzoeker Maximilian Tolkamp van de Universiteit van Siegen in Duitsland, zijn gegevens geanalyseerd van meer dan 5500 mannen en vrouwen over een periode van 25 jaar (1996-2021). Van deze groep werden 475 personen – 176 mannen en 299 vrouwen – weduwe of weduwnaar tijdens het onderzoek. De gemiddelde leeftijd waarop zij hun partner verloren was 72,5 jaar.
De data zijn afkomstig uit het Duitse ouderenonderzoek DEAS, een landelijke studie naar het leven van mensen vanaf 40 jaar. Er is gekeken of het verlies van een partner leidde tot een verbeterde relatie tussen ouder en kind en of dit de eenzaamheid na het overlijden verminderde.
De onderzoekers maakten onderscheid tussen twee vormen van eenzaamheid. Emotionele eenzaamheid ontstaat door het missen van een intieme band. Sociale eenzaamheid vloeit voort uit het gemis van een breder sociaal netwerk. Emotionele eenzaamheid manifesteert zich vaak abrupt na het overlijden van de partner, terwijl sociale eenzaamheid zich meer geleidelijk ontwikkelt.
Deelnemers aan het onderzoek beoordeelden verschillende stellingen over hun gevoelens, waaronder het missen van emotionele veiligheid en warmte, zich afgewezen voelen en het hebben van voldoende mensen om op te vertrouwen bij problemen.
Toch eenzaam
De resultaten waren verrassend. Vooral moeders rapporteerden na het verlies van hun partner meer contact en een hechtere emotionele band met hun kinderen, maar, en nu komt het: ze bleven eenzaam en zelfs net zo eenzaam als vrouwen zonder kinderen. Bij vaders veranderde de relatie met hun kinderen zelfs helemaal niet.
“Deze bevindingen waren verrassend voor ons, omdat eerder onderzoek heeft aangetoond dat het welzijn van oudere ouders sterk wordt beïnvloed door de kwaliteit van hun relatie met hun volwassen kinderen”, aldus professor Matthias Pollmann-Schult.
Langdurige impact op welzijn
In het algemeen was de impact van een overlijden enorm. De drie jaar na het verlies van de partner waren het zwaarst wat betreft emotionele eenzaamheid. Ook was er nog een toename tussen vier tot zeven jaar na het overlijden.
De sociale eenzaamheid was minder heftig. Mannen rapporteerden wel een stijging vier tot zeven jaar na het verlies, maar bij vrouwen was er geen verschil vergeleken met de drie jaar voor het overlijden van hun partner.
Belangrijke rol van vrienden
Je zou verwachten dat je eigen kinderen verreweg de grootste steun zijn, maar gek genoeg is dat niet zo. De banden met mensen buiten het gezin zijn mogelijk belangrijker, schrijven de onderzoekers, al is dat in deze studie niet specifiek onderzocht.
“Het lijkt erop dat de impact van het verlies van een partner te diepgaand is om substantieel te worden verlicht door zelfs sterke emotionele en sociale steun van kinderen”, concludeert Pollmann-Schult.
De onderzoekers hopen dat hun resultaten beleidsmakers overtuigen dat gerichte interventies nodig zijn om de toenemende gevoelens van eenzaamheid bij weduwen en weduwnaars aan te pakken. Familiebanden kunnen niet als enige beschermende factor worden beschouwd.
Vervolgonderzoek
Het onderzoek kent wel enkele beperkingen. De analyse richtte zich uitsluitend op hoe veranderingen in ouder-kindrelaties samenhangen met eenzaamheid. Ook toonden voorlopige analyses naar leeftijdsgerelateerde verschillen in eenzaamheid geen significante effecten, waardoor deze resultaten niet in het artikel werden opgenomen.
Toekomstig onderzoek moet zich dan ook richten op de rol van vriendschappen, buurtnetwerken en andere sociale verbindingen buiten het gezin. Dit geeft een completer beeld van hoe mensen die hun partner verliezen hun sociale netwerken kunnen versterken en eenzaamheid kunnen overwinnen.
