Die telefoon, het is een vloek en een zegen. Soms wil je hem naar de andere kant van de kamer smijten om even niet afgeleid te zijn. En soms doe je dat misschien ook. Maar helpt dat wel? Onderzoekers denken van niet.
Misschien heb je gemerkt dat series op streamingdiensten simpeler worden of dat ze af en toe even kort herhalen wat er gebeurd is. Dat is voor de velen onder ons die toch weer dachten dat het nodig was om Instagram door te scrollen, waardoor ze niet meer weten waar het over gaat. Dit is nog vrij onschuldig. Maar ook op het werk of op school is die smartphone een voortdurende bron van afleiding. Wegleggen lijkt dan een simpele oplossing. Alleen het schijnt dus niet te werken. Als je telefoon verder weg ligt, ben je net zo ongeconcentreerd met je werk bezig.
“Het onderzoek toont aan dat het wegleggen van de smartphone mogelijk niet voldoende is om verstoring en uitstelgedrag te verminderen of de focus te verhogen”, zegt hoofdonderzoeker dr. Maxi Heitmayer van de London School of Economics. “Het probleem zit hem niet in het apparaat zelf, maar in de gewoonten en routines die we met onze apparaten hebben ontwikkeld.”
Van de regen in de drup
Heitmayer vroeg 22 mensen om twee dagen te werken in een geluidsdichte kamer met hun laptop en telefoon erbij. Daarbij lag de telefoon afwisselend op het bureau waar de deelnemers aan werkten of op een ander bureau, 1,5 meter verderop. Dat ze niet bij hun smartphone konden, verminderde het gebruik, maar leidde niet tot een betere focus op het werk. De deelnemers verlegden hun aandacht naar hun laptop en besteedden nog steeds evenveel tijd aan werk of andere zaken.
Maar de deelnemers gaven wel de voorkeur aan hun telefoon. “Het is je verbinding met geliefden en met je werk. Het is je navigatiesysteem, wekker, muziekspeler en informatiebron. Het is dan ook niet verwonderlijk dat mensen zich wenden tot het apparaat dat alles kan”, zegt Heitmayer. “Zelfs als je geen duidelijk doel hebt, weet je dat al je sociale contacten erin staan en dat je telefoon voor vermaak kan zorgen.” De onderzoeker wil dan ook niet de smartphone als het probleem zien. “Het is wat we ermee doen en, eerlijk gezegd, de apps die deze gewoontes veroorzaken en versterken.”
Elke kleine pauze
Om zoveel mogelijk tijd zonder afleiding door te brengen, kun je meldingen uitschakelen of ze enkel op bepaalde momenten laten binnenkomen. Elke manier die gebruikers helpt om bewuster met hun tijd om te gaan is een stap in de goede richting, aldus Heitmayer. Ondanks deze strategieën waarschuwt hij dat we, realistisch gezien, niet snel stoppen met het pakken van onze telefoons. “Telkens als er een kleine pauze is, checken mensen hun telefoon, ongeacht het systeem dat ze hebben. En dan zijn er nog de sociale media, die nog meer afleiden.”
“Er is een heel ongelijke strijd die we elke dag voeren als we onze telefoons gebruiken”, vervolgt Heitmayer. “De dingen in telefoons die de meeste aandacht opeisen zijn ontwikkeld door grote bedrijven die enorm profiteren van ons falen om de verleiding te weerstaan om ze te gebruiken. Dit is allemaal letterlijk zo ontworpen.”
Geen eenvoudige oplossing
Helaas is er geen gemakkelijke oplossing, zegt Heitmayer tegen Scientias.nl. “Gewoonten veranderen kost tijd en toewijding. Uit dit onderzoek blijkt dat het wegleggen van de telefoon niet zo goed werkt. Er is een mindfulness-effect dat mensen wel lijkt te helpen, dus bewustwording en mensen helpen begrijpen wat er met hen gebeurt, kan een stap vooruit zijn. Ik heb er dan ook voor gepleit om kinderen van jongs af aan een gevoel van ‘aandachtsgeletterdheid’ bij te brengen, dat wil zeggen dat we leren wat we met onze aandacht doen en hoe we erin worden geluisd om meer weg te geven aan sociale media dan we willen”, legt de onderzoeker uit.
Meer bewustwording
Hij benadrukt wel dat we de hand in eigen boezem moeten steken. “Het is natuurlijk makkelijker om je telefoon de schuld te geven en van verslaving te spreken dan om jezelf als schuldige te zien. Ik wil ook zeggen dat technologie niet neutraal is, het hebben van een smartphone geeft je veel vrijheid en mogelijkheden om er iets mee te doen. Tegelijkertijd weet je dat wanneer je iets moet doen, je telefoon dat waarschijnlijk voor je doet (alarm slaan, met vrienden praten, werken, betalen, navigeren, jezelf vermaken) dus ik denk niet dat de conclusie van dit onderzoek is dat mensen ‘zichzelf de schuld moeten geven in plaats van de apparaten’. We moeten eerder proberen om mensen ervan bewust te maken dat het niet aan het apparaat ligt, dat we de controle over onze gewoonten kunnen terugnemen en dat we hierover een eerlijker debat moeten voeren, ook om uit te zoeken hoe we meer kwetsbare – zowel jongere als oudere – gebruikers kunnen beschermen.”
Frisse neus
Heitmayer wil benadrukken dat het niet zijn doel is om mensen productiever te maken. “Het is normaal dat we afgeleid zijn. We moeten af en toe een pauze nemen. We zijn zelfs zo gefocust geraakt op productief zijn en de digitale sociale normen om productief te zijn, zijn zo sterk geworden dat sommige mensen zich ongemakkelijk voelen bij het idee om gewoon te zitten en de wereld aan zich voorbij te laten gaan.” Maar het is natuurlijk wel zo dat je zelf wil bepalen wanneer je pauze neemt en wat je met die tijd doet en dat je niet dwangmatig naar je telefoon grijpt. “Veel deelnemers hebben me verteld dat wanneer ze een pauze willen nemen, ze uiteindelijk de telefoon in de hand hebben, ook al zouden ze zich liever uitstrekken of een frisse neus halen of met een collega praten. En uiteindelijk nemen ze langere pauzes dan ze oorspronkelijk van plan waren. Omdat mensen dit als een probleem ervaren, is het belangrijk om dit verder te onderzoeken.”
De boodschap is dus niet: doe je telefoon weg, maar wel: wees je bewust van de verleiding en probeer manieren te vinden om geconcentreerd te werken zonder dat je telefoon je afleidt.
