Nieuw onderzoek laat zien dat schrijven met de hand beter is voor het geheugen dan typen op een toetsenbord. Bij met de hand schrijven ontstaan er namelijk meer verbindingen tussen de hersengebieden die betrokken zijn bij leren en onthouden.
Dat concluderen onderzoekers van de Norwegian University of Science and Technology na hun studie waarin ze 36 studenten een lijst met woorden lieten zien die ze moesten overschrijven. De helft van de studenten gebruikte een laptop, de andere helft een pen en papier. Na een pauze moesten de studenten de woorden opnieuw opschrijven. Middels een elektro-encefalogram (EEG) maten de onderzoekers ondertussen de hersenactiviteit van de deelnemers. De hersenactiviteit van studenten die woorden overschreven met de hand werden vervolgens vergeleken met die van de groep die de woorden overschreef met een laptop.
Daaruit bleek dat de schrijvers beter presteerden op de geheugentaak dan de studenten die typten. Bovendien vertoonden de handgeschreven woorden meer variatie in de schrijfwijze dan de getypte woorden. De EEG-metingen toonden aan dat de studenten die met de hand schreven meer synchronisatie hadden tussen de hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor de verwerking van visuele, motorische en auditieve informatie. Dit wijst erop dat schrijven met de hand een meer actieve en integratieve manier van leren is dan typen.
Alles overtypen
“Schrijven met de hand is een complexe taak die verschillende zintuigen en cognitieve processen activeert”, legt hoofdonderzoeker Audrey van der Meer, hoogleraar neurowetenschappen uit. “Het stimuleert de hersenen om meer verbindingen te maken en meer informatie op te slaan.” Typen is daarentegen een meer passieve en repetitieve taak die minder hersenactiviteit vereist. Dat heeft er volgens Van der Meer mee te maken dat als je aantekeningen typt, het heel verleidelijk is om alles te noteren wat de leraar zegt. “Maar dat geeft een valse zekerheid”, aldus de onderzoeker.
Schrijven op de automatische piloot
“Je typt letterlijk maar wat op de automatische piloot, zonder er bij na te denken. Als je met de hand schrijft, is het echter onmogelijk om alles op te schrijven, en word je dus gedwongen om niet alleen goed te luisteren, maar ook een snelle samenvatting in je hoofd te maken.” Een samenvatting die je vervolgens met sleutelwoorden, pijlen en onderstrepingen op papier nog wat kracht bij kan zetten. “Op deze manier gebruik je je hersenen, lichaam en zintuigen op een veel betere manier, waardoor het makkelijker is om de stof te begrijpen en te onthouden.”
Basisschoolkinderen
Dat geldt overigens niet alleen voor studenten die uit complexe materie zelf aantekeningen moeten maken. Ook bij kinderen van de basisschoolleeftijd zijn de verschillen tussen analoog en digitaal leren goed te zien. Zo deed het team van Van der Meer al eerder hersenonderzoek naar schrijven met pen bij 12-jarigen. Maar ook in volledig digitale scholen is het verschil goed te zien. “Op sommige scholen krijgen kinderen hier in Noorwegen in groep 3 al een tablet waar ze op leren schrijven, lezen en er al hun huiswerk op doen.” Deze kinderen hebben echter vaak problemen met het onderscheiden van letters die veel op elkaar lijken omdat ze elkaars spiegelbeeld zijn, blijkt uit onderzoek. De ‘d’ en ‘b’ bijvoorbeeld.
“Dat komt omdat op een toetsenbord alle letters met dezelfde eenvoudige drukbeweging worden geproduceerd”, legt de onderzoeker uit. “Ze hebben dus nooit aan den lijve ondervonden dat het schrijven met de hand van een ‘d’ met een heel ander bewegingspatroon gepaard gaat dan het schrijven van een ‘b’.”
Boodschappenlijstjes en liefdesbrieven
Van der Meer raadt dus aan om vaker met de hand te schrijven, vooral in het digitale tijdperk. “We leven in een maatschappij waar alles snel en gemakkelijk moet gaan. Maar soms is het beter om even de tijd te nemen en je hersenen uit te dagen. Schrijven met de hand is daarin een eenvoudige en effectieve manier om je geheugen en leerprestaties te verbeteren.” Niet alle digitale middelen en technologie zijn uit den boze, benadrukt Van der Meer. “Je moet bij elke taak even stilstaan welke techniek het beste past. Oftewel: aantekeningen met de hand, en langere teksten via het toetsenbord.”
De onderzoekers hopen dat hun bevindingen zullen leiden tot meer bewustwording over het belang van schrijven met de hand in het onderwijs. Met de hand schrijven is namelijk niet alleen relevant voor de hersenen, vertelt Van der Meer. Het handschrift is volgens hem ook deel van ons culturele erfgoed. “Het zou toch gek zijn als komende generaties geen boodschappenlijstje meer met de hand zouden kunnen schrijven, of een handgeschreven liefdesbrief?”
