Ons reukvermogen is vaak een beetje het ondergeschoven kindje van de zintuigen. Ten onrechte, want er blijkt een sterke koppeling te zijn tussen geur en geheugen. Een bekende geur kan herinneringen en emoties oproepen uit lang vervlogen tijden. Sterker nog, nachtelijke geurpatronen blijken het geheugen van mensen een gigantische boost te kunnen geven.
Wetenschappers van de University of California (UCI) besloten een simpele geurtest uit te voeren. Twee groepen 60-plussers zonder gezondheidsproblemen kregen een geurverspreider en zeven verschillende cartridges per week. Elke nacht ging de diffuser twee uur lang aan en vulde hun slaapkamer zich met een prettig aroma. In totaal gebruikten de deelnemers zeven geuren, een voor elke dag van de week. De ene groep kreeg een lichte versie van de geurcartridges, de andere groep werd blootgesteld aan een veel sterkere hoeveelheid geurolie. Na een half jaar vol geurige slaapsessies werd de balans opgemaakt door een standaard geheugentest en een uitgebreide set hersenscans bij de deelnemers af te nemen.
Bizar veel hogere score
De resultaten liegen er niet om. De groep, die de sterke geurolie kreeg, presteerde maar liefst 226 procent beter op cognitieve tests dan de controlegroep. Dit is gemeten met een geheugentest waarbij mensen wordt gevraagd zoveel mogelijk woorden in de goede volgorde te onthouden en op te noemen. Uit de hersenscans bleek dat er duidelijk sterkere hersenverbindingen waren ontstaan tussen de mediale temporale hersenkwab en de prefrontale cortex, waar de besluitvorming huist. Dit hele systeem wordt op latere leeftijd steeds zwakker. Maar deze aftakeling was dus veel minder te zien bij de groep die dagelijks de hoge dosis geurolie kreeg. Ook berichtten deze deelnemers over een betere slaapkwaliteit dan de controlegroep.
Zeventig ziektes
Wetenschappers weten al langer dat verlies van het reukvermogen gelinkt is aan de ontwikkeling van bijna zeventig neurologische en psychiatrische ziekten. Denk aan de ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie, de ziekte van Parkinson, schizofrenie en alcoholisme. Er komt steeds meer bewijs dat er ook een link is tussen het verlies van geur door corona en een afname van cognitieve capaciteiten. Uit eerder onderzoek is gebleken dat wanneer je mensen met een matige vorm van dementie blootstelt aan veertig verschillende geuren – tweemaal daags over een langere periode – hun geheugen en taalvaardigheden verbeteren, hun depressies lichter worden en hun reukvermogen verbetert. Het UCI-team besloot op deze kennis voort te bouwen en een simpele anti-dementietool te creëren.
’s Nachts ruiken
“Vanaf een jaar of zestig gaan het reukvermogen en het geheugen van mensen keihard achteruit, dat is de realiteit”, zegt neurobioloog Michael Leon. “Maar het is niet realistisch om te denken dat mensen met een cognitieve achterstand elke dag tachtig verschillende geurflesjes gaan openen, snuiven en dichtdraaien. Dit is zelfs voor mensen die geen dementie hebben al een lastige opgave om vol te houden.”
Hoofdonderzoeker Cynthia Woo vult aan: “Daarom hebben we in ons onderzoek de hoeveelheid geuren teruggebracht tot zeven en ruiken de deelnemers maar één geur per dag. We hebben het zo simpel mogelijk proberen te maken door de mensen alleen ’s nachts bloot te stellen aan de geuren. Zo hoefden ze overdag helemaal geen tijd vrij te maken voor het experiment.”
Speciale plaats
“Het reukvermogen neemt een speciale plaats in de hersenen in. Het is namelijk direct verbonden met de geheugencircuits”, zegt professor Michael Yassa. “De prikkels van alle andere zintuigen passeren eerst de thalamus, maar de olfactorische stimuli niet. Iedereen heeft wel eens meegemaakt hoe krachtig de geurbeleving kan zijn. Je kunt opeens een oude herinnering heel helder herbeleven, ook al is het van erg lang geleden. Er is echter geen equivalent van een bril of gehoorapparaat op de markt om een verlies van reukvermogen op te vangen.”
De Amerikaanse onderzoekers willen hun onderzoek naar de verbinding tussen geur en geheugen vervolgen door te kijken wat de impact van hun techniek is op mensen met een gediagnosticeerde vorm van geheugenverlies. Ze willen verschillende effectieve geurmethodes ontwikkelen om dementie en andere hersenziekten tegen te gaan. Voor het einde van het jaar hoopt het team al een product op de markt te brengen, dat mensen thuis kunnen gebruiken.
