Amerikaanse onderzoekers legden daarvoor mensen met een taalknobbel onder een scanner en zagen zo dat in hun hersenen iets bijzonders gebeurt wanneer ze hun moedertaal horen.
Meertaligen zijn mensen die naast hun moedertaal ook een andere taal vloeiend spreken. In Nederland zijn de meeste mensen meertalig, doordat ze Engels als tweede taal spreken. Op het moment dat iemand meer dan vijf talen machtig is, noemen we diegene ook wel een ‘polyglot’. Maar hoeveel talen je ook – al dan niet vloeiend – spreekt: het voelt toch altijd wat anders dan je eerste taal. Denk alleen al aan het uiten van specifieke emoties, of genuanceerde meningen. Dat gaat vaak toch makkelijker in je moedertaal.
Dat heeft er deels mee te maken dat je je eerste taal op een andere manier leert dan een tweede. Namelijk door er volledig mee omringd te zijn als kind, 24/7, en dat jarenlang. Terwijl je een tweede taal leert door zaken te vertalen of door uitleg te krijgen over hoe die taal werkt (waarvoor je dus al een eerste taal tot je beschikking moet hebben). Maar dat verschil tussen een eerste en tweede taal blijk je ook echt ín het brein te kunnen waarnemen. Dat zagen onderzoekers van Harvard en Massachusetts Institute of Technology nadat ze polyglotten onderzochten met behulp van hersenscans.
Audiofragmenten
Voor het onderzoek rekruteerden de onderzoekers 34 van deze polyglotten. Zestien van hen spraken tien of meer talen, waaronder één die zich in 54 talen wist te redden (vanaf 11 talen word je overigens een ‘hyperpolyglot genoemd). In de studie werden de hersenen van de meertaligen gescand met behulp van fMRI, een techniek waarmee de plaats van hersenactiviteit kan worden bepaald. Ondertussen luisterden de deelnemers naar audiofragmenten van zowel hun moedertaal, als zeven andere talen waarin ze in verschillende mate vaardig waren.
Daarna luisterden ze naar vier talen die ze helemaal niet spraken. Twee van deze talen zaten in dezelfde talenfamilie als hun moedertaal en de andere twee waren compleet anders. De verhalen waren verder neutraal van toon en inhoud om te voorkomen dat emoties of andere factoren de hersenactiviteit zouden beïnvloeden. Een deel van de fragmenten waren bijvoorbeeld Bijbelpassages, en andere fragmenten bestonden uit delen van Alice in Wonderland.
Meer actief
Uit het onderzoek bleek: hoe beter de deelnemer een taal kende, hoe actiever het hersengebied was dat taal verwerkt. Op zich lijkt dat logisch, andersom vond immers ook het tegenovergestelde plaats: Wanneer de polyglots luisterden naar talen die ze niet spraken, was hun taalnetwerk nog steeds iets meer actief wanneer deze enigszins leken op een taal die ze wel begrepen, dan wanneer ze luisterden naar een volledig onbekende taal. “Wat we dus zien is dat ons ‘taalnetwerk’ in de hersenen sterker reageert wanneer je beter begrijpt wat je leest of hoort”, vertelt onderzoeker Saima Malik-Moraleda. Of de deelnemers de onbekende talen ook echt beter begrepen, hebben de onderzoekers niet gemeten. “We zijn wel van plan om in de toekomst te onderzoeken hoe goed mensen de passages die ze beluisteren daadwerkelijk begrijpen en hoe dit verband houdt met de activatie van het taalnetwerk.”
Uitzondering
De uitzondering op de regel was echter de moedertaal. Ondanks dat de deelnemers deze taal uiteraard het meest vaardig waren, zagen de onderzoekers dat de activiteit van het taalnetwerk aanzienlijk áfnam als ze deze taal hoorden. Het lijkt er daarom op dat er iets speciaals is aan onze eerste taal. “Iets maakt het makkelijker om deze te verwerken”, vertelt onderzoeker Evalina Fedorenko. “Misschien is het dat je meer tijd hebt besteed aan het gebruiken van die taal en dat je daardoor een dip krijgt in de hersenactiviteit voor de moedertaal vergeleken met andere talen die je goed spreekt.”
Cognitief veeleisende taak
De onderzoekers ontdekten ook dat een hersennetwerk dat bekend staat als het meervoudige vraagnetwerk (dat wordt ingeschakeld wanneer de hersenen een cognitief veeleisende taak uitvoeren) ook wordt geactiveerd bij het luisteren naar andere talen dan de moedertaal. “Waarschijnlijk omdat dat toch een moeilijkere taak is”, aldus Malik-Moraleda.
De onderzoekers hopen in de toekomst mensen te bestuderen die al vanaf jonge leeftijd meerdere talen leerden, om te kijken of dat nog voor verschillen zorgt. Ook zijn ze van plan om te kijken naar mensen bij wie hun moedertaal als het ware is gewisseld. Het gaat daarbij specifiek om mensen die in hun kindertijd maar één taal hebben geleerd, maar op zeer jonge leeftijd geëmigreerd zijn en die nieuwe taal als kind al als dominant mee hebben gemaakt.
