Oké, toegegeven: er zijn nog genoeg andere dingen gaande op de wereld waar je van wakker kunt liggen. Maar Apophis – in 2004 nog geïdentificeerd als één van de gevaarlijkste planetoïden – hoort daar niet meer bij.
Met dat geruststellende nieuws komen astronomen op de proppen in een nieuwe studie, die binnenkort gepubliceerd wordt in het blad Planetary Science Journal. Hun studie handelt over Apophis, een ruimtesteen die in 2004 werd ontdekt en waar onderzoekers zich direct zorgen over maakten. De ruimtesteen is met een diameter van zo’n 335 meter namelijk behoorlijk groot én waagt zich regelmatig bij de aarde in de buurt. Zo voorspelden onderzoekers kort na de ontdekking van Apophis dat deze in 2029 rakelings langs de aarde zou scheren en in 2036 zelfs op onze planeet zou kunnen inslaan, wat verwoestende gevolgen zou kunnen hebben. Naarmate er meer waarnemingen van de planetoïde verzameld waren – en we de baan van de ruimtesteen wat nauwkeuriger kenden – bleek gelukkig dat die zorgen ongegrond waren en de planetoïde in de genoemde jaren weliswaar in de buurt van de aarde zou komen, maar geen gevaar zou vormen voor onze planeet. En later onderzoek wees zelfs uit dat we de komende 100 jaar niets van Apophis te vrezen hebben.
Botsing
Eind goed, al goed, zul je misschien denken. Maar dat zagen onderzoekers Paul Wiegert en Benjamein Hyatt toch anders. Want afgaand op de baan die de planetoïde nu volgt, vormt deze misschien geen gevaar voor de aarde. Maar wat nu als Apophis ergens in de komende jaren in botsing komt met een andere ruimtesteen en van koers verandert? Dan kunnen de kaarten zomaar opeens heel anders geschud zijn. “Aangezien Apophis zo dicht langs de aarde scheert, is er een mogelijkheid dat een afwijking van de huidige koers Apophis nog dichter bij de aarde in de buurt brengt,” legt Hyatt uit. “Hypothetisch gezien zou een andere planetoïde die met Apophis in botsing komt, zo’n afwijking kunnen veroorzaken. En dat motiveerde ons om dit scenario – hoe onwaarschijnlijk het ook mag zijn – te onderzoeken.”
Het onderzoek
Heel zorgvuldig liepen Hyatt en Wiegert daartoe de banen van alle planetoïden die ons bekend zijn – dat zijn er een slordige 1,3 miljoen! – na, om na te gaan of één daarvan kon gaan botsen met Apophis. “We berekenen de koers van alle bekende planetoïden met behulp van gedetailleerde computersimulaties van ons zonnestelsel,” vertelt Wiegert. “En gingen na of dit scenario werkelijkheid zou kunnen worden. Gelukkig zal een dergelijke botsing naar verwachting niet plaats gaan vinden.”
Waakzaam
Dat wil echter niet zeggen dat astronomen nu rustig achterover leunen, zo verklapt Wiegert. “Planetoïde Apophis fascineert ons al sinds de ontdekking ervan in 2004 (…) en zelfs nu we weten dat deze op koers ligt om ons ruimschoots te missen, blijven astronomen waakzaam. Het is een planetoïde waar we onze ogen gewoon niet vanaf kunnen houden.”
Xanthus
Astronomen houden Apophis dus goed in de gaten. Maar als het aan Hyatt en Wiegert ligt, gaan ze ook nog wat verder kijken. In hun studie stellen ze weliswaar vast dat het niet in de lijn der verwachtingen ligt dat Apophis botst met een andere ons bekende planetoïde, maar er zijn een aantal planetoïden waar Apophis wel heel dicht bij in de buurt komt. Bijvoorbeeld de planetoïde Xanthus. De banen van Apophis en Xanthus kruisen elkaar en eind 2026 passeren de planetoïden dat kruispunt slechts vier uurtjes na elkaar, waarbij Xanthus het kruispunt als eerste overgaat. Hoewel de onderzoekers een botsing tussen de twee kunnen uitsluiten, is er wel een kans dat brokstukken die Xanthus verliest, Apophis raken, zo schrijven de onderzoekers in hun studie. “Als Xanthus puin verliest, kan dat dichter langs Apophis bewegen dan Xanthus zelf en Apophis raken.” Als het slecht stofdeeltjes zijn, zal dat niet zo’n impact hebben op de baan van de planetoïde, maar dat ligt anders voor grotere brokstukken. Zelfs een brokstuk van 10 centimeter groot kan – als het met een behoorlijke snelheid aankomt – ervoor zorgen dat de baan van Apophis met het verstrijken der jaren toch behoorlijk gaat afwijken van de baan die deze nu volgt. Helaas is het met de huidige telescopen lastig om vast te stellen of Xanthus puin verliest. Maar het lijkt de onderzoekers raadzaam om Apophis en Xanthus te monitoren, wanneer ze elkaars banen kruisen. “Om na te gaan of er een inslag plaatsvindt, bijvoorbeeld door te kijken naar de productie van stof, iets waarvan je mag verwachten dat het na een inslag ontstaat.”
Toekomstig onderzoek
Naast Xanthus presenteren de onderzoekers in hun studie nog een aantal planetoïden die Apophis de komende jaren passeert en waarvan ze denken dat het wel goed is om deze in de gaten te houden. Ook voor deze geldt dat een directe botsing zeer onwaarschijnlijk is, zo benadrukken de onderzoekers. Maar sommige kunnen – net als Xanthus – puin verliezen dat Apophis kan aantikken. Ook noemen ze een aantal planetoïden waarvan weinig observaties voorhanden zijn en waarvan we de baan dus nog niet heel nauwkeurig kunnen vaststellen. Dat maakt het ook wat lastiger om de kansen op een botsing met Apophis te berekenen.
Dat alles verandert echter weinig aan de conclusie van de wetenschappers. “De kans dat een bekend klein hemellichaam in ons zonnestelsel – of materiaal dat daarvan afkomstig is – met Apophis botst, is extreem klein,” zo schrijven de onderzoekers. “De meest waarschijnlijke uitkomst van het zorgvuldig monitoren van de ontmoetingen tussen Apophis en de planetoïden en kometen die we in onze studie bekeken hebben, is dat er geen inslag zal worden waargenomen.” Toch is waakzaamheid op zijn plaats. “Vanwege het gevaar dat geassocieerd kan worden met slechts een kleine verstoring in de baan van deze voor planetoïde, is er genoeg reden om het risico zo nauwkeurig mogelijk in te schatten en we moedigen toekomstige inspanningen die daarop gericht zijn dan ook van harte aan.”
