Waarom we liever niet uitzoeken hoeveel CO2-uitstoot dat retourtje Barcelona heeft gekost? En waarom je inderdaad ook niet in het label kijkt waar je broek gemaakt is? We willen het niet weten. Hoeven we ons ook niet schuldig te voelen.
Als mensen de keus krijgen om te leren welk effect hun acties hebben op anderen, kiest maar liefst 40 procent ervoor om dat niet te weten, blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Amsterdam. “Voorbeelden van zo’n zelfverkozen onwetendheid zijn er genoeg in het dagelijks leven, bijvoorbeeld als consumenten de informatie negeren over de problematische herkomst van de producten die ze kopen”, zegt hoofdonderzoeker Linh Vu van de UvA. “Wij wilden weten hoe vaak dit voorkomt, hoe schadelijk het is en waarom mensen ervoor kiezen.”
5 of 6 dollar
Daarom deed Linh Vu met collega’s een meta-analyse van 22 studies met in totaal meer dan 6500 deelnemers uit de VS en West-Europa. De onderzoeken zijn allemaal uitgevoerd in het lab of online en in de meeste gevallen kregen sommige deelnemers te horen wat de consequenties waren van hun acties, terwijl anderen konden kiezen of ze die wilden horen of niet.
Zo moesten de deelnemers bij één studie kiezen of ze 5 of 6 dollar wilden ontvangen als beloning. Kozen ze voor 5 dollar dan zou een anonieme andere persoon (of goed doel) ook 5 dollar krijgen. Gingen ze voor de 6 dollar, dan zou de ander slechts 1 dollar ontvangen. De ene groep deelnemers kon kiezen of ze de consequenties van hun keuze wilden horen, terwijl de andere groep die direct te horen kreeg.
Minder altruïstisch
De resultaten waren hetzelfde als bij veel andere studies: 40 procent van de mensen koos ervoor om niet te weten wat de consequenties van hun daden waren. Deze zelfverkozen onwetendheid correleerde met minder altruïsme: mensen waren 15,6 procent guller als ze de gevolgen van hun gedrag te horen kregen dan wanneer ze daar niets van wisten.
Positief zelfbeeld behouden
Maar waarom zou je liever wegkijken? Je bent toch liever zo goed mogelijk op de hoogte van de consequenties van je acties? Een reden is dat sommigen zich anders verplicht zouden voelen om zich altruïstisch te gedragen, zodat ze een positief zelfbeeld behouden en zichzelf kunnen zien als een altruïstisch persoon. Als ze het niet weten, kunnen ze dat zelfbeeld in stand houden zonder dat ze zich altruïstisch hoeven op te stellen.
De meta-analyse vond bewijs voor deze theorie. Mensen die zelf kozen om informatie te krijgen over de gevolgen van hun acties waren 7 procent vaker genereus vergeleken met de deelnemers die de informatie sowieso te horen kregen. Dat betekent dat werkelijk altruïstische mensen ervoor kiezen om de consequenties van hun daden te weten.
Sociale druk
“Deze bevindingen zijn fascinerend, omdat ze uitwijzen dat veel altruïstisch gedrag dat we zien, voortkomt uit de behoefte om ons te gedragen zoals anderen dat van ons verwachten”, zegt onderzoeker Shaul Shalvi. “Hoewel de meeste mensen het goede willen doen als ze volledig geïnformeerd zijn over de consequenties van hun daden, is dat niet altijd omdat mensen echt geven om anderen. Een deel van de reden waarom mensen zich altruïstisch gedragen, is sociale druk en omdat ze zichzelf graag als goed mens zien. En aangezien het goede doen vaak geld, moeite of tijd kost, is onwetendheid een gemakkelijke uitweg.”
Het is een ietwat sombere conclusie: is de mens dan toch niet zo goed voor de ander als hij graag zelf gelooft? Of is daar nog wat aan te doen? Vervolgonderzoek moet kijken of dit gedrag valt te verbeteren. Er is dus nog hoop.
