James Webb komt weer met een indrukwekkend kiekje. Deze keer is Herbig-Haro 49/50 het onderwerp samen met een perfect geplaatst, verder weg gelegen spiraalstelsel.
Doordat dit Herbig-Haro-object relatief dicht bij de aarde staat, stelt deze nieuwe samengestelde infraroodopname van de uitstroom van een jonge ster onderzoekers in staat om details op ongekend kleine schaal te onderzoeken. Zo leren ze beter begrijpen hoe de jetactiviteit die gepaard gaat met de vorming van jonge sterren hun omgeving kan beïnvloeden. De foto combineert waarnemingen van Webbs NIRCam (Near-Infrared Camera) en MIRI (Mid-Infrared Instrument).
Kosmische tornado
Een Herbig-Haro-object bestaat uit heldere nevels die ontstaan wanneer stellaire winden of jets van een pasgeboren ster botsen met interstellaire gas- en stofwolken. HH 49/50 is zichtbaar dankzij de interactie tussen de uitstroom van een jonge ster en het omringende gas. Hierdoor ontstaan schokgolven die het materiaal verhitten tot hogere temperaturen. Het koelt vervolgens af door licht uit te zenden op zichtbare en infrarode golflengten. Herbig-Haro-objecten verdwijnen meestal binnen enkele duizenden jaren, omdat de schokgolven uitdoven en het gas zich verspreidt.
Toen NASA’s Spitzer-ruimtetelescoop HH 49/50 in 2006 voor het eerst waarnam, gaven wetenschappers hem de bijnaam ‘kosmische tornado’ vanwege het spiraalvormige uiterlijk, maar ze waren onzeker over de aard van het vage object aan het uiteinde van de tornado.
Hieronder van alle kanten Herbig-Haro 49/50 met als een blauwe schijf het verder weg gelegen spiraalstelsel:
Veel gedetailleerder beeld
Met zijn hogere beeldresolutie geeft Webb een veel gedetailleerder beeld van HH 49/50, onder andere door te onthullen dat het vage object een ver spiraalstelsel is en door een zee van verre achtergrondstelsels te laten zien. HH 49/50 bevindt zich op 650 lichtjaar van de Aarde in het Chamaeleon I-wolkencomplex, een van de dichtstbijzijnde actieve stervormingsgebieden in onze Melkweg, waar talrijke lage-massa-sterren ontstaan die vergelijkbaar zijn met onze zon. Dit wolkencomplex lijkt waarschijnlijk op de omgeving waarin onze zon is gevormd. Eerdere waarnemingen van dit gebied laten zien dat de HH 49/50-uitstroom van ons weg beweegt met snelheden van 100 tot 300 kilometer per seconde.
Snel varende boot
Webbs NIRCam- en MIRI-waarnemingen van HH 49/50 traceren de locatie van gloeiende waterstofmoleculen, koolmonoxidemoleculen en energierijke stofkorrels, weergegeven in oranje en rood, terwijl de protostellaire straal door het gebied raast.
De boogvormige kenmerken in HH 49/50, die op het kielzog van een snel varende boot lijken, wijzen terug naar de bron van de uitstroom. Op basis van eerdere waarnemingen vermoeden wetenschappers dat een protoster die bekendstaat als Cederblad 110 IRS4 de vermoedelijke aanjager is van de activiteit van de straal.
CED 110 IRS4 bevindt zich op ongeveer 1,5 lichtjaar afstand van HH 49/50 (rechtsonder op de Webb-afbeelding) en is een klasse I-protoster. Klasse I-protosterren zijn jonge objecten (tienduizenden tot een miljoen jaar oud) die zich in de bloeitijd van hun massatoename bevinden. Ze hebben meestal een waarneembare schijf van materiaal om zich heen die nog steeds op de protoster valt.
Toevallige vondst
Wetenschappers hebben onlangs de NIRCam- en MIRI-waarnemingen van Webb gebruikt om deze protoster te bestuderen en de ijzige samenstelling van zijn omgeving te inventariseren. Deze gedetailleerde Webb-beelden van de bogen in HH 49/50 kunnen de richting van de straalbron nauwkeuriger bepalen, maar niet elke boog wijst in dezelfde richting terug. Er is bijvoorbeeld een interessante uitstulping (rechts boven de hoofdstroom) die toevallig van een andere uitstroom zou kunnen zijn. Het kan ook een gevolg zijn van het uiteenvallen van de hoofdstroming.
Het sterrenstelsel dat bij toeval verschijnt op de punt van HH 49/50 is een veel verder weg gelegen spiraalstelsel. Het heeft een prominente centrale uitstulping in blauw die de locatie van oudere sterren laat zien. De uitstulping vertoont ook hints van zijlobben, wat erop duidt dat dit een balkspiraalstelsel zou kunnen zijn. Roodachtige klonters binnen de spiraalarmen tonen de locatie van warm stof en groepen vormende sterren.
Webb heeft deze twee objecten toevallig samengebracht. In de loop van duizenden jaren zal de rand van HH 49/50 naar buiten bewegen en uiteindelijk het verre sterrenstelsel bedekken.
