Twee, of misschien zelfs drie sterren hebben de dood van de onfortuinlijke ster bespoedigd. Eén onschuldige omstander-ster raakte onverhoopt in het gevecht verstrikt.
Op 2000 lichtjaar van de aarde vinden we de fraaie planetaire nevel NGC 3132. De nevel bestaat uit een groeiende gaswolk rond een stervende ster. Met behulp van de krachtige ruimtetelescoop James Webb zijn onderzoekers er nu in geslaagd de rommelige dood van deze ster te reconstrueren en te achterhalen hoe de nevel zijn unieke vorm heeft gekregen. En daaruit blijkt dat er behoorlijk wat ‘medeplichtigen’ aan te wijzen zijn.
NGC 3132
NGC 3132 is een bekende nevel die in de vorige eeuw, in 1998, ook al door Hubble op beeld is vereeuwigd. Nu was het de beurt aan James Webb om het verbluffende kosmische landschap, dat bestaat uit gas en stof, tot in de kleinste details vast te leggen. NGC 3132 is een halve lichtjaar breed. De buitenste gaslagen breiden uit met een snelheid van 15 kilometer per seconde.
Stervende ster
In het midden van de fraaie nevel is de stervende ster zichtbaar. “Deze ster was bijna drie keer zo groot als onze zon, maar veel jonger, ongeveer 500 miljoen jaar oud,” vertelt onderzoeker Orsola De Marco. “Het heeft zijn buitenste lagen, bestaande uit gas en stof, weggeblazen en het overblijfsel is een compacte witte dwerg. Deze heeft ongeveer de helft van de massa van onze zon, maar is ongeveer net zo groot als de aarde.”
James Webb
De nieuwe beelden waar James Webb mee op de proppen is gekomen, zijn verbijsterend. “Toen we de beelden voor het eerst zagen, wisten we dat we de nevel verder moesten bestuderen,” zegt De Marco. Dankzij Webb’s waanzinnige precisie konden onderzoekers nu voor het eerst reconstrueren hoe de ster aan zijn onfortuinlijke einde is gekomen. “De witte dwerg in het centrum van de nevel is nu klein en heet, maar is omgeven door koel stof,” zegt onderzoeker Joel Kastner. “We denken dat al dat gas en stof dat we overal zien rondslingeren, afkomstig moet zijn van die ene ster. Maar, het werd in hele specifieke richtingen geslingerd door begeleidende sterren.”
vervaardigd door James Webb. Links: Op dit beeld is het zeer hete gas dat de twee centrale sterren omringt, afgebeeld. Rechts: de uitstromen die verder de ruimte in reiken. Afbeelding: NASA, ESA, CSA, and O. De Marco (Macquarie University). Image processing: J. DePasquale (STScI)
Metgezellen
Onderzoekers vonden op de nieuwe beelden een reeks spiraalvormige structuren die vanuit het midden naar buiten bewegen. Deze concentrische bogen ontstaan wanneer een metgezel in een baan rond de centrale ster draait terwijl deze massa verliest. Een andere metgezel staat wat verder weg, maar is ook zichtbaar op de foto. Daarnaast vond het team opvallende ‘uitsteeksels’ die ontstaan wanneer een astronomisch object materie wegslingert. Deze schieten vervolgens in verschillende richtingen, wat mogelijk duidt op een meervoudige sterinteractie in het midden.
Medeplichtigen
Kortom, het betekent dat er bij de dood van de stervende ster ten minste vier andere sterren betrokken zijn: twee nabije metgezellen, eentje op middellange afstand en een heel ver weg. “We waren verrast om bewijs te vinden van twee of misschien zelfs drie begeleidende sterren die waarschijnlijk de dood van de stervende ster hebben bespoedigd,” zegt De Marco. “Eén ‘onschuldige omstander-ster’ raakte vervolgens onverhoopt in het gevecht verstrikt.”
Al met al blijkt dat er dus minstens vier sterren verantwoordelijk waren voor het creëren van de prachtige planetaire nevel. “Dankzij de nieuw vervaardigde foto konden we veel preciezere structuren onderscheiden dan ooit te voren,” zegt De Marco. De potentie van James Webb is ongelofelijk.”
De James Webb-telescoop is de opvolger van de beroemde Hubble-telescoop. De telescoop is ’s werelds belangrijkste observatorium, die een hoop mysteries in ons zonnestelsel belooft op te lossen, verre werelden rond andere sterren nog beter kan bekijken en veel over de oorsprong van ons universum en onze plaats daarin zal kunnen ontraadselen. Kortom, verwacht wordt dat de telescoop heel wat vragen gaat beantwoorden en onze kijk op het universum en de totstandkoming ervan radicaal zal veranderen. En zoals het er nu naar uitziet, ligt de telescoop helemaal op koers om die belofte waar te maken.
