Nog nooit is het onstuimige stellaire paar Herbig-Haro 46/47 zo prachtig op beeld vereeuwigd als nu. De foto verschaft dan ook nieuwe inzichten in hoe sterren het levenslicht zien.
De krachtige James Webb-telescoop heeft weer een meesterwerkje afgeleverd. Het gaat om een foto van Herbig-Haro 46/47, een paar actief vormende sterren die zich op slechts 1470 lichtjaar afstand bevindt in het sterrenbeeld Zeilen. Het is overigens niet voor het eerst dat een telescoop zijn ogen richt op de piepjonge sterren. Maar de nieuw vervaardigde foto is wel het best afgeleverde plaatje tot nu toe.
Foto
Hieronder is het prachtige spektakel dat zich rond Herbig-Haro 46/47 afspeelt, te aanschouwen. Op het beeld pronken verschillende schitterende sterren en zijn allerlei uiteenlopende kleuren te zien, zoals roze, rood, geel en blauw.
Webb kan om twee redenen zoveel details over het sterrenpaar onthullen. Enerzijds heeft dit ermee te maken dat het object zich relatief dicht bij de aarde bevindt. En anderzijds bestaat het beeld van Webb uit verschillende belichtingen. Voor de duidelijkheid: de kleuren die je ziet zijn later toegevoegd om het beeld te verbeteren en het gemakkelijker te maken om er wetenschappelijke informatie uit te halen.
Herbig-Haro 46/47
Op de foto gaat het er nogal onstuimig aan toe, zoals wel vaker het geval is bij jonge sterren. Om de pasgeboren sterren te vinden, volg je met je ogen de felroze en rode ‘stralen’. Precies in het midden, binnen de oranje-witte vlek, doemt Herbig-Haro 46/47 op. Ze liggen diep begraven in een schijf van gas en stof waarmee ze zich voeden, waardoor ze in massa blijven toenemen. Die schijf is overigens niet zichtbaar, maar zijn schaduw wel: zoek maar naar de twee donkere, kegelvormige gebieden net boven en onder de sterren.
Straalstromen
Eén van de meest opvallende details op de foto, zijn twee straalstromen die uitwaaieren vanuit de actief vormende sterren, weergegeven in vurig oranje. Dit is materiaal dat de sterren hebben uitgespuwd, terwijl ze gedurende duizenden jaren herhaaldelijk het gas en stof inslikken en uitstoten dat hen onmiddellijk omringt. Meer recente uitbarstingen van de sterren verschijnen in draadachtig blauw. Ze lopen net onder de rode horizontale diffractiepiek, te zien op 2 uur. Langs de rechterkant vormen deze straalstromen duidelijke, golvende patronen. Al deze straalstromen zijn cruciaal voor de stervorming en regelen hoeveel massa de sterren uiteindelijk zullen verzamelen.
Blauwe wolk
Een ander opvallend kenmerk op de foto, is natuurlijk de bruisende, blauwe wolk. Dit is een gebied van gas en stof dat ook wel een ‘bolwolk’ wordt genoemd: een donkere, dichte wolk van stof en gas waar stervorming plaatsvindt. Wanneer bolwolken door middel van zichtbaar licht worden waargenomen, lijken ze bijna volledig zwart. Maar dankzij Webbs scherpe infraroodogen kunnen we in en door de lagen van de wolk heen turen, waardoor veel meer van Herbig-Haro 46/47 zichtbaar wordt. De wolk is veelbetekenend: de aanwezigheid ervan beïnvloedt namelijk de vorm van de straalstromen die door de sterren worden uitgespuwd. Verder is de wolk ook de reden dat de straalstromen van de sterren worden verlicht, aldus NASA. “Terwijl het uitgestoten materiaal tegen de nevel botst, interageren de straalstromen met moleculen in de wolk, waardoor ze allebei gaan gloeien,” schrijven ze in een verklaring.
Aarde
Kijk nog eens naar de foto. Welke kant van Herbig-Haro 46/47 denk je dat dichter bij de aarde staat? Hoewel het erop lijkt dat Webb het kosmische duo recht van voren heeft gefotografeerd, is dit toch gezichtsbedrog. Misschien tegen je gevoel in, is de kleinere, rechterhelft het deel dat het dichtst bij de aarde staat. Hoewel de linkerkant groter en helderder is, wijst het van ons af.
Stervorming
Dankzij deze waanzinnige foto van Webb kunnen astronomen veel leren over hoe sterren het levenslicht zien. Herbig-Haro 46/47 is dan ook een belangrijk object om te bestuderen, met name omdat de sterren relatief jong zijn: ze zijn slechts een paar duizend jaar oud. De sterren in Herbig-Haro 46/47 zullen zich nog voor miljoenen jaren blijven vormen voordat ze uiteindelijk helder aan de nachtelijke hemel zullen schitteren. Het decor, bestaande uit fantastische veelkleurige uitbarstingen, zal langzaam maar zeker verdwijnen, waardoor de dubbelsterren uiteindelijk sterk zullen afsteken tegen een gitzwarte achtergrond.
De detailrijkdom van de opname van Webb is verbluffend. Het is ook niet voor niets dat Webb ’s werelds belangrijkste observatorium is, die een hoop mysteries in ons zonnestelsel belooft op te lossen, verre werelden rond andere sterren nog beter kan bekijken en veel over de oorsprong van ons universum en onze plaats daarin zal kunnen ontraadselen. Onderzoekers zijn voornemens om Herbig-Haro 46/47 in de gaten te blijven houden. Want misschien dat dit stellaire paar ook wel kan prijsgeven hoe onze eigen zon ooit het levenslicht zag.
