James Webb maakt fantastische foto van Uranus (en zijn ringen!)

Na Jupiter en Neptunus richtte James Webb nu zijn ogen op misschien wel de vreemdste planeet in ons zonnestelsel: Uranus. En de daaruit voortvloeiende beelden zijn verbazingwekkend.

Het is 24 januari 1986 als het ruimtevaartuig Voyager 2 de ijskoude Uranus ontmoet. Tijdens zijn scheervlucht langs de ijsreus legde de sonde voor het eerst de vreemde planeet op beeld vast. Op die foto’s prijkt Uranus als een effen, blauwgroene bal, met een vrij eentonige atmosfeer. Dat is nu, op de nieuw vervaardigde beelden van James Webb, wel anders. De nieuwe foto’s onthullen het complexe ringsysteem, een heldere poolkap en waarschijnlijk zelfs onweerswolken.

Meer over Uranus
Uranus, de zevende planeet in ons zonnestel, is een uniek exemplaar. In tegenstelling tot elke andere planeet in ons zonnestelsel draait Uranus bijna perfect op zijn kant – als een varken aan het spit – in een hoek van ongeveer 90 graden ten opzichte van zijn baanvlak. Hierdoor ontstaan extreme seizoenen, aangezien de polen van de planeet vele jaren achtereen in constant zonlicht baden, om zich vervolgens voor een gelijk aantal jaren in volledige duisternis te hullen. Op Uranus gaan de seizoenen in slakkentempo voorbij. Dat komt omdat het maar liefst 84 jaar duurt voordat Uranus één baantje rond de zon heeft getrokken. De planeet wordt een ijsreus genoemd, vanwege de chemische samenstelling van zijn binnenste. Aangenomen wordt dat het grootste deel van zijn massa uit ‘ijzige’ materialen bestaat – water, methaan en ammoniak – die een kleine, rotsachtige kern omringen.

In navolging van de afbeeldingen die James Webb eerder al van gasreus Jupiter en ijsreus Neptunus maakte, heeft de telescoop zich nu op die andere ijsreus in ons zonnestelsel gericht: Uranus. En dankzij de infrarode golflengten en de extreme gevoeligheid van Webb, zien we nu veel meer details dan destijds op de beelden van Voyager 2. Nu zien we pas hoe dynamisch de atmosfeer van de ijsreus in werkelijkheid is.

Door Webb vervaardigde foto van Uranus met behulp van de Near-Infrared Camera (NIRCam). De foto is gemaakt op 6 februari 2023. Afbeelding: NASA, ESA, CSA, STScI, Joseph DePasquale (STScI)

Ringen
Hierboven is het fraaie kiekje van Webb te aanschouwen. Allereerst vallen natuurlijk de indrukwekkende ringen van Uranus op. De ijsreus is uitgerust met dertien ringen, waarvan er elf zichtbaar zijn op de bovenstaande foto. Sommige van deze ringen zijn echter zo helder, dat wanneer ze dicht bij elkaar in de buurt liggen, ze lijken samen te vloeien tot één grotere ring. Uranus heeft negen hoofdringen die in 1977 voor het eerst werden gezien, twee zwakkere, stoffige ringen die in 1986 door Voyager 2 werden ontdekt en twee zwakke buitenringen die Hubble pas in 2007 voor het eerst in beeld bracht. Dankzij Webb’s ongekende gevoeligheid heeft de telescoop zelfs de twee zwakkere stofringen op de foto’s vereeuwigd (die tot nu toe alleen nog door Voyager 2 en het Keck-observatorium op beeld zijn vastgelegd). De bedoeling is dat Webb de zwakke buitenringen in de toekomst zal fotograferen.

Poolkap
Waar we daarnaast niet omheen kunnen, is de extreem heldere poolkap van Uranus, te zien aan de rechterkant. Momenteel is het nog lente op de noordpool, het deel van de planeet dat op de foto’s zichtbaar is. De zomer zal pas in 2028 aanbreken. Toen Voyager 2 Uranus bezocht, was het zomer op de zuidpool – dit deel van de planeet bevindt zich nu aan de ‘donkere kant’ van de planeet. Een opvallend kenmerk op de poolkap, is de vage, heldere kring in het midden. De gevoeligheid en langere golflengten van Webb’s NIRCam kunnen de reden zijn waarom we dit verbeterde polaire kenmerk van Uranus nu zien, iets dat nog niet door andere krachtige telescopen aan het licht is gebracht.

Onweerswolken
Aan de rand van de poolkap zien we daarnaast nog iets bijzonders: een heldere wolk! Een tweede zeer helder wolkenpak is te zien aan de linkerzijde van de planeet. Dergelijke wolken zijn typerend voor Uranus en houden waarschijnlijk verband met onstuimige stormen.

Manen
Ten slotte heeft Webb ook nog 27 manen van Uranus vastgelegd – waarvan overigens de meeste te klein en te zwak zijn om op de foto’s te zien. De zes helderste zijn hieronder weergegeven (klik voor een vergroting).

Op deze wijdere foto zien we niet alleen planeet Uranus, maar ook zes van zijn in totaal 27 bekende manen. Afbeelding: NASA, ESA, CSA, STScI, Joseph DePasquale (STScI)

Hoewel de nieuw vervaardigde beelden van Uranus werkelijk fantastisch zijn, kunnen we nog veel meer verwachten. Volgens het team was dit namelijk ‘slechts een korte opname van twaalf minuten met maar twee filters’. “Het is slechts het topje van de ijsberg van wat Webb kan doen bij het observeren van deze mysterieuze planeet,” zo schrijft NASA in een verklaring. En dus kunnen we ons opmaken voor meer. De bedoeling is dat Webb in de nabije toekomst de ijsreus beter onder de loep zal nemen. En wie weet wat de telescoop dan nog allemaal over deze nog altijd raadselachtige planeet zal onthullen.

Bronmateriaal

"NASA’s Webb Scores Another Ringed World with New Image of Uranus" - Webb Telescope
Afbeelding bovenaan dit artikel: NASA, ESA, CSA, STScI, Joseph DePasquale (STScI)

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd