Mensen kunnen aan het gezicht van een ander zien of die ander ziek of gezond is. En die vaardigheid reikt zelfs over de grenzen van culturen heen, zo blijkt uit nieuw onderzoek.
Van verschillende dieren is bekend dat ze het al snel in de gaten hebben als een soortgenoot een infectie heeft opgelopen. En dat is heel handig. Want daarop kunnen ze vervolgens afstand houden – of zelfs hun immuunsysteem alvast een beetje opkrikken. En zo de kans dat ze zelf besmet raken, verkleinen.
Mensen
Maar hoe zit dat bij mensen? Wetenschappers hebben eerder al wel aanwijzingen gevonden dat mensen aan de hand van gezichten, lichaamsgeuren en -bewegingen af kunnen leiden dat de ander ziek is. Maar in de studies waarin dat werd aangetoond, werd eigenlijk altijd een beroep gedaan op mensen die tot dezelfde (vaak westerse) cultuur behoorden. En dus bleef onduidelijk of ook mensen die tot andere culturen behoorden en misschien nog zelden of nooit een westerling gezien hadden, aan het gezicht van een westerling konden aflezen of hij ziek of gezond was. En daarom besloot een internationaal team van onderzoekers dat eens uit te gaan zoeken.
Het onderzoek
Ze verzamelden 13 Zweden en injecteerde een aantal daarvan met de Escherichia coli-bacterie die al vrij snel een ontstekingsreactie op gang brengt en onder meer resulteert in vermoeidheid en hoofdpijn. De resterende Zweden kregen een placebo ingespoten. Ongeveer 2 uur na de prik werden van alle Zweden foto’s gemaakt. Op dat moment vertoonden de Zweden die de E. coli-bacterie onder de leden hadden, al symptomen, maar die zouden pas een paar uur later hun piek bereiken. De foto’s legden dan ook eigenlijk het begin van een infectie vast. Enige tijd later werd dit deel van het onderzoek nog eens herhaald, waarbij de mensen die eerder een placebo toegediend hadden gekregen nu geïnjecteerd werden met de bacterie (en vice versa).
Foto’s kijken
Vervolgens kreeg een grote groep proefpersonen – bestaande uit stedelingen uit Zweden, Mexico-Stad en Thailand, maar ook jagers en verzamelaars uit Mexico en Malakka – de foto’s één voor één voorgeschoteld. Samen met de vraag of de persoon op de foto ziek was of niet. Daarna kregen ze de foto’s nog eens te zien, maar nu in tweetallen: op de ene foto stond een Zweed die besmet was met E. coli en op de andere stond dezelfde Zweed, nadat hij een placebo had ontvangen. De proefpersonen moesten vervolgens aangeven op welke foto de Zweed er het minst ziek uit zag.
Verrassend
Het onderzoek wijst uit dat alle proefpersonen prima in staat waren om op basis van de foto’s vast te stellen of iemand ziek of gezond is. En dat is best verrassend, zo vertelt onderzoeker Artin Arshamian aan Scientias.nl. “Hoewel we verwacht hadden dat alle groepen wel in staat zouden zijn om zieken te identificeren, namen we ook aan dat groepen die vaker (aan westerlingen, red.) waren blootgesteld in het voordeel waren ten opzichte van groepen die weinig of zelfs geen ervaring hadden met zieke Zweden, zoals bijvoorbeeld de groepen jagers en verzamelaars. Maar dat was helemaal niet het geval en de Zweedse proefpersonen presteerden – ondanks hun levenslange blootstelling aan zowel gezonde als zieke Zweedse gezichten – niet beter dan andere groepen. Sterker nog: de Thai presteerden zelfs nog iets beter.”
Waar mensen precies aan konden zien of de Zweden ziek of gezond waren, is in deze studie niet onderzocht. “Maar eerdere onderzoeksgroepen wezen erop dat hangende mondhoeken en oogleden een teken van ziekte waren,” vertelt Arshamian. “We weten echter niet of alle groepen zich ook op dezelfde aanwijzingen baseren.”
Voordelige eigenschap
Het onderzoek laat volgens Arshamian zien dat het herkennen van zieke soortgenoten een universele vaardigheid is. “En dat wanneer mensen de gezondheidsstatus van iemand die niet tot hun eigen groep behoort, beoordelen, ze dat volledig objectief kunnen doen.” Dat alle mensen over deze vaardigheid lijken te beschikken, heeft er natuurlijk alles mee te maken dat deze de kans op ziekte verkleint en dus de overlevingskansen vergroot. “Ziekten oefenen op de meeste organismen een krachtige evolutiedruk uit,” stelt Arshamian. “In staat zijn om ziekte bij vreemden te detecteren, is een efficiënte manier om het risico op blootstelling aan nieuwe ziekteverwekkers te verkleinen.”
Relevant
Het onderzoek is relevanter dan ooit. “De pandemie herinnert ons eraan hoe snel een dodelijke ziekte zich over de wereld kan verspreiden,” aldus Arshamian. “Een beter begrip van de fundamentele aspecten van het gedragsimmuunsysteem (een verzameling psychologische mechanismen die organismen in staat stelt om ziekteverwekkers te detecteren en vermijden, red.) is dus heel belangrijk.”
Wat het onderzoek daarnaast aantoont, is dat het van belang is dat we verder kijken dan onze eigen cultuur. “Over het algemeen zijn theorieën over psychologische gedragingen vrijwel exclusief gebaseerd op hoe westerlingen zich gedragen, maar we moeten het complete scala aan menselijke gemeenschappen in ogenschouw nemen. Onze studie wijst erop dat het nodig is om ook andere groepen – waaronder jagers en verzamelaars – te bestuderen als we het menselijk gedrag beter willen gaan begrijpen.”
