Een hardnekkig luchtlek in het Russische deel van het ISS leidt tot nieuwe vertragingen voor de privémissie Axiom-4. NASA eist eerst meer duidelijkheid over de veiligheid, terwijl het ruimtestation zijn laatste jaren ingaat. Tegelijk zoekt Europa naar alternatieven voor microzwaartekrachtonderzoek ná 2031.
Het internationale ruimtestation ISS kampt opnieuw met een verontrustend luchtlek, ditmaal in de verouderde Zvezda-module. Het probleem, dat al sinds 2019 sluimert, heeft nu directe gevolgen: de lancering van de historische Axiom-4-missie – met de eerste astronauten die het station zullen aandoen en afkomstig zijn uit India, Polen en Hongarije – is laatst voor de vierde keer uitgesteld. NASA wil eerst zeker weten of het station veilig is voor nieuwe bezoekers.
De huidige zorgen concentreren zich in de overgangstunnel van het Russische Zvezda-module, een cruciaal knooppunt voor Sojoez- en Progress-ruimtevaartuigen. Hier sijpelt sinds 2019 al jaren lucht weg, hoewel het lek met de jaren wel is gaan toenemen; momenteel aan zo’n 0,9–1,1 kg. – overeenkomstig zo’n 800 liter – per dag (!). Eerdere reparaties door kosmonauten leken succesvol: de druk in de tunnel stabiliseerde na het dichten van minuscule scheurtjes. Toch daalt de totale luchtdruk in het ISS verder, iets wat permanent gemonitord wordt. NASA vermoedt dat lucht nu via de afdichtingen van het afsluitluik lekt – een indirect gevolg van de oorspronkelijke problemen.
De onzekere lekkage vloeit voort uit metaalmoeheid – een sluipend proces waarbij microscopische scheurtjes ontstaan door herhaalde belastingen. Net als een paperclip die onverwacht breekt na veelvuldig buigen, kunnen aluminium onderdelen plots bezwijken onder langdurige stressfactoren zoals trillingen, temperatuurschommelingen en mechanische torsie. NASA classificeert dit risico als kritiek niveau 5 op hun gevarenmatrix: de hoogst mogelijke risicoscore voor zowel waarschijnlijkheid als gevolgen. Dit betekent dat experts een acuut gevaar vrezen voor zowel bemanning als behoud van het station.
Roscosmos, het Russische ruimtevaartagentschap, relativeert echter: “Een catastrofaal falen hierdoor is niet realistisch,” zo stelt het agentschap. Deze tegenstrijdige inschattingen leiden tot onderlinge spanningen tussen de twee deelnemende landen en ruimtevaartorganisaties, zo bleek uit interne rapporten. Astronauten moeten nu preventief luiken sluiten tussen de Russische en Amerikaanse sectoren tijdens bevoorradingsoperaties.
Deze voorzorgsmaatregelen raken direct de privaat-commerciële Axiom-4-missie die in de startblokken staat en het ISS momenteel twee weken had moeten aandoen. De vlucht – oorspronkelijk al gepland op 11 juni te vertrekken – is al vier keer verschoven, en heeft momenteel helemaal geen lanceerraam meer toegewezen staan. NASA benadrukte op gisteren bij het schrappen van het vierde en laatste lanceerraam, dat men eerst grondiger wil uitzoeken waar het lek precies vandaan komt voordat de missie alsnog doorgang mag ondervinden. Axiom-4 staat onder leiding van Peggy Whitson (Axiom Space en NASA-veteraan) en vervoert Shubhanshu Shukla (India), Sławosz Uznański-Wiśniewski (Polen) en Tibor Kapu (Hongarije). Voor hun landen is dit een historisch moment: het zijn hun eerste ISS-astronauten. De missie omvat ruim 60 experimenten, een record voor een private ruimtevlucht.
Het incident doet denken aan een eerder lek in 2018, toen een gaatje in een aangekoppelde Sojoez-capsule voor ophef zorgde. Destijds werd sabotage niet uitgesloten, maar bleek een productiefout de oorzaak. Nu ligt de focus op structurele veroudering. Het ISS nadert immers zijn einde: in 2031 wordt het gecontroleerd neergestort in de Stille Oceaan, zo is de huidige verwachting.
Die deadline zet extra druk op de zoektocht naar opvolgers voor microzwaartekrachtonderzoek. Hoewel NASA en Roscosmos eigen ruimtestation-opvolgers ontwikkelen, ontbreekt bij de Europese ruimtevaartorganisatie ESA die momenteel de eigen module ‘Columbus’ aangekoppeld aan ISS heeft, nog een duidelijk plan. Commerciële partijen zoals Axiom Space (met eigen modules) en Sierra Space’s Orbital Reef werken aan nieuwe stations, maar die worden pas na 2030 operationeel en zijn Amerikaans. Voor Europa dreigt daardoor een periode zonder onderzoeksfaciliteiten in de ruimte, te meer Rusland na 2028 mogelijk afhaakt en het voortbestaan van ISS momenteel al wordt bedreigd door dit aanhoudende lek.
Misschien kan ESA China vriendelijk verzoeken gebruik te mogen maken van ruimtestation Tiangong tot het doen van wetenschappelijk orbitaal onderzoek?
Slot
Het lek in het ISS onderstreept de kwetsbaarheid van ’s werelds meest iconische ruimtehabitat. Terwijl NASA en Roscosmos naar een consensus zoeken, wacht de Axiom-4-bemanning in quarantaine op groen licht. Hun vertraging symboliseert een breder dilemma: het station heeft nog zes jaar te gaan, maar elke nieuw mankement herinnert ons aan de noodzaak van een soepele overgang naar de volgende generatie ruimtestations.
