Suiker is slecht en je wordt er dik van. Zoetstoffen lijken onschadelijk en maken je yoghurt, ranja en energydrink net zo zoet. Niet gek dus dat consumenten massaal grijpen naar lightproducten. Maar is bijvoorbeeld aspartaam wel zo’n zorgeloos alternatief voor suiker?
De zoetstof heeft een slechte naam, maar dat leek altijd meer een gevoel: het klinkt giftig en chemisch. Om critici te overtuigen wordt dan ook vaak gezegd dat aspartaam een van de meest onderzochte stofjes ter wereld is. Met andere woorden: het is veilig, zo wordt ons keer op keer op het hart gedrukt. Nu blijkt uit een nieuwe studie mogelijk toch iets anders.
De populaire suikervervanger kan er namelijk voor zorgen dat de gezondheid van bloedvaten achteruitgaat. Wetenschappers ontdekten dat aspartaam de insulineproductie verhoogt bij muizen, wat leidt tot vetophopingen in de slagaders. Dit proces kan ontstekingen veroorzaken en op termijn het risico op een hartaanval of beroerte vergroten.
Spontaan idee
Het idee voor het onderzoek ontstond spontaan aan de lunchtafel in het Zweedse Solna. “Een van mijn studenten dronk een suikervrije frisdrank en ik zei: waarom kijk je daar niet eens naar?”, vertelt onderzoeksleider Yihai Cao van het Karolinska Instituut in Zweden. Eerder onderzoek wees al op een verband tussen kunstmatige zoetstoffen en chronische aandoeningen zoals hartziekten en diabetes. Maar de achterliggende redenen hiervan waren tot voor kort onbekend.
Vetophopingen
In de Scandinavische studie kregen labmuizen twaalf weken lang elke dag eten inclusief een portie aspartaam (0,15%), een hoeveelheid vergelijkbaar met drie blikjes lightfrisdrank per dag voor mensen. De muizen ontwikkelden meer en grotere vetophopingen in hun slagaders dan muizen in de controlegroep zonder aspartaam in hun dieet. Ook was er meer ontstekingsactiviteit te zien in het vaatstelsel van de aspartaam etende muizen, wat wijst op een slechtere conditie van de bloedvaten.
Bij een analyse van het bloed zagen de onderzoekers een piek in de insulinewaarden na de inname van aspartaam. Dat was op zich geen verrassing. Het lichaam bevat overal sensoren die zoete smaken herkennen en de afgifte van insuline reguleren. Maar aspartaam, dat 200 keer zoeter is dan suiker, lijkt – in ieder geval bij muizen – deze sensoren te misleiden en een overproductie van insuline uit te lokken.
Een plakkerig eiwit
Het team ontdekte dat de verhoogde insulinewaarden ervoor zorgen dat er vetophopingen ontstaan in de slagaders. Ze gingen op zoek naar het mechanisme hierachter en stuitten op het eiwit CX3CL1, dat actief wordt als er insuline in het spel is. “Normaal gesproken spoelt het bloed chemicaliën snel weg, omdat het krachtig door de slagaders stroomt”, zegt Cao. “Maar dit gebeurt niet met CX3CL1. Deze lichaamseigen stof blijft plakken aan de binnenkant van de bloedvaten en fungeert als een soort kleefstrip waar passerende immuuncellen in blijven hangen.”
De vastzittende immuuncellen veroorzaken ontstekingen in de bloedvaten. Toen de onderzoekers de CX3CL1-receptoren bij een groep muizen uitschakelden, bleven de schadelijke vetophopingen weg. Hiermee toont het team aan dat CX3CL1 een sleutelrol speelt in de effecten van aspartaam op de bloedvaten, legt Cao uit.
De wetenschappers willen nu gaan onderzoeken of deze zorgelijke resultaten ook gelden voor mensen. Cao heeft daarnaast plannen om de werking van CX3CL1 onder de loep te nemen in relatie tot andere aandoeningen, zoals beroertes, artritis en diabetes. “Kunstmatige zoetstoffen zitten in bijna al ons voedsel, dus het is van het grootste belang om te weten wat de gevolgen zijn op de lange termijn”, besluit hij.
