Naakte molratten komen alleen boven de grond als ze van hun natale kolonie weg migreren. Maar hoe nauwkeurig kienen ze dit moment uit?
Naakte molratten brengen het grootste deel van hun leven door in grote ondergrondse gangenstelsels die ze met hun tanden hebben uitgegraven. Ze blijven een lange tijd bij hun geboortekolonie waar ze als werkers fungeren. Wanneer de tijd is gekomen om een eigen kolonie te stichten, worden ze een stuk minder actief en bereiden ze zich voor op een riskante reis. Een reis waarbij ze bovengronds moeten gaan.
Bovengronds
Deze solo-reis van een naakte molrat die zojuist zijn kolonie heeft verlaten, is een ontzettend zeldzame gebeurtenis. Het is namelijk het enige moment waarop het dier zich even boven de grond laat zien. Maar hoe nauwkeurig kienen deze bijzondere diertjes het moment van hun bovengrondse reis uit? Je zou misschien denken dat het veiligste moment tijdens een nieuwe maan is, als de nacht het donkerst is; want dan zijn ze het minst goed zichtbaar voor roofdieren.
De naakte molrat is een geliefd onderzoeksonderwerp. En dat is ook niet zo gek. Het tamelijk onaantrekkelijke beestje beschikt namelijk over heel wat indrukwekkende eigenschappen. Zo kan de naakte molrat zeker achttien minuten zonder zuurstof en is vrijwel immuun voor kanker. Ook schijnt hij ongevoelig te zijn voor sommige vormen van pijn. En dat is natuurlijk ontzettend interessant. Onderzoekers hopen dat de studies handvatten bieden om ook mensen langer gezond te laten leven. Tevens kan het onderzoek wellicht leiden tot (preventieve) behandelingen tegen kanker en kan het leiden tot effectieve behandelingen voor mensen met chronische pijn.
Onderzoeker Stan Braude bestudeert al meer dan dertig jaar wilde naakte molratten in Oost-Afrika. Om te kijken of deze dieren inderdaad de voorkeur geven aan nachten zonder maanlicht, besloot het team jacht te maken op naakte molratten in het Keniaanse Meru National Park die mogelijk ieder moment hun hoofdje boven de grond uit konden steken. “We wisten dat de dieren boven de grond zouden komen, dus hebben we hekken en emmers geïnstalleerd,” vertelt Braude aan Scientias.nl. “Het was echter onzeker of dit zou werken. We konden wel een miljoen redenen verzinnen waarom het mis zou gaan. De naakte molratten hadden namelijk ook op andere plekken omhoog kunnen komen, of ze hadden zich door de emmers heen kunnen kauwen en op die manier zijn ontsnapt.” Het team wist echter met succes negen naakte molratten te vangen. “Een verbazingwekkende prestatie,” zo stelt Braude.
Met het vangen van de naakte molratten kon het team definitief concluderen dat deze blinde diertjes daadwerkelijk bovengronds van hun natale kolonies weg migreren. “Dat was voor velen al een behoorlijke verrassing,” zegt Braude. “Deze diertjes zijn namelijk blind en haarloos.” Bovendien wisten de onderzoekers de exacte data waarop de negen naakte molratten boven de grond uit waren gekomen. En dus rees meteen de vraag: bestaat er een verband tussen de stand van de maan en hun bovengrondse verschijning?
Geen voorkeur
Het korte antwoord op die vraag is nee. “We waren er zo zeker van dat naakte molratten zich alleen boven de grond zouden laten zien op nachten zonder maanlicht,” zegt Braude. “Maar onze data toonden iets heel anders aan. Ze lijken zich helemaal niets aan te trekken van het maanlicht.” En dat was voor de onderzoeker een interessante constatering. De molratten schijnen dus geen voorkeur te hebben voor diep donkere nachten maar opvallend genoeg ook niet voor lichte nachten, zoals bijvoorbeeld bij volle maan. Het beste moment om zich boven de grond te begeven ligt dus daar ergens middenin. “Mogelijk heeft het ermee te maken dat naakte molratten zich toch beter weten te camoufleren met wat licht,” oppert Braude. Maar een onomstotelijke verklaring blijft nu nog in nevelen gehuld.
In een opvolgend onderzoek bestudeerden de onderzoekers een mogelijk verband tussen geboortes van naakte molratten en de maanfases. Maar gedurende een periode van elf jaar werden er op elke dag van de maancyclus zo’n 173 nestjes in 23 verschillende kolonies geboren. En dat betekent dat ook in dit geval naakte molratten weinig onder de indruk schijnen te zijn van de stand van de maan.
Inzicht
“Deze resultaten – hoewel negatief – geven ons toch een beter inzicht in de migratie van naakte molratten,” concludeert Braude. “Het suggereert namelijk dat deze migratie mogelijk meer te maken heeft met de sociale omgeving die ze verlaten dan met de omgeving die ze binnengaan. Denk aan het wegvallen van bepaalde middelen, of misschien regenval. Of wellicht worden ze wel door de koningin weggepest.” Wie zal het zeggen?
Onderzoek naar naakte molratten gaat ongehinderd door. Want het zijn ontzettend interessante beestjes. Ze hebben bijvoorbeeld een uitzonderlijk lange levensduur: er zijn naakte molratten bekend die wel meer dan dertig jaar oud zijn geworden! Dat lijkt misschien niet heel indrukwekkend, maar je moet bedenken dat deze dieren ongeveer net zo groot zijn als een muis. En bij dieren van zo’n omvang verwacht je geen decennialange levensduur. Zo gaat de muis bijvoorbeeld nauwelijks langer dan anderhalf jaar mee. En ook de levensverwachting van andere kleine knaagdieren, zoals ratten, komt niet bij die van naakte molratten in de buurt. Bovendien blijkt dat de sterftekans van naakte molratten niet toeneemt naarmate ze ouder worden. De reden waarom naakte molratten zo lang leven, wordt grondig bestudeerd. En wetenschappers komen steeds dichter bij het antwoord. “Ik denk dat ik het antwoord daarop heb gevonden,” zegt Braude. “Ik hoop dat je dat binnenkort in mijn volgende artikel zult lezen.”
