De ruimtefoto van de week is een schitterende Hubble-foto van NGC 2022, oftewel een planetaire nevel.
De naam planetaire nevel is ietwat verwarrend. Het heeft namelijk weinig met planeten te maken. Een planetaire nevel is namelijk een uitdijende gaswolk die wordt uitgestoten door een stervende ster. Toen astronoom William Herschel eind achttiende eeuw deze eerste ringvormige nevel zag, vond hij deze nevel lijken op de planeet Uranus. Daar komt dan ook de naam ‘planetaire nevel’ vandaan.
Hoe ontstaat een planetaire nevel?
Een planetaire nevel ontstaat wanneer een ster aan het einde van zijn leven komt. Wanneer een ster minder dan ongeveer acht keer de massa van de zon heeft, zwelt de gasbol op en wordt het object groot genoeg om enkele van de planeten die eromheen draaien op te slokken. Ondertussen krimpt de kern van de ster en heeft deze niet genoeg zwaartekracht om de buitenste lagen vast te houden. Deze buitenste lagen worden vervolgens afgestoten en vormen een ronde planetaire nevel.
Een planetaire nevel bevat elementen die aanwezig waren toen de ster werd gevormd, evenals nieuwe elementen die werden gevormd door kernfusie en moleculen die werden geproduceerd in de buitenste lagen van de stervende ster. Veel van deze elementen zijn zwaarder dan helium en komen in de Melkweg terecht. Hieruit ontstaan weer nieuwe sterren en planeten. Onze zon zal over ongeveer vijf miljard jaar ook een planetaire nevel vormen als er geen nucleaire brandstof meer is.
Planetaire nevels hebben een korte levensduur van enkele duizenden tot tienduizenden jaren. Dit maakt het mogelijk om sommige planetaire nevels gedurende enkele decennia te observeren terwijl ze evolueren, uitzetten en vervagen. De prachtige en gecompliceerde structuur van planetaire nevels onthult ook iets over het inwendige van een stervende ster.
Eén uit duizenden
Op dit moment zijn er ongeveer 3.500 planetaire nevels bekend in ons sterrenstelsel. NGC 2022 is daar één van. Deze planetaire nevel ligt op 7.000 lichtjaar afstand van de aarde en is te vinden in het sterrenbeeld Orion.
Als je goed kijkt, zie je dat deze planetaire nevel niet helemaal rond is. Daarnaast bestaat deze nevel uit twee schillen: een helder omlijnde binnenste schil en een vage buitenste schil. In het centrum zie je de ster waar het om draait. Deze ster is 852 keer helderder dan de zon, maar is – op dit moment – vele malen kleiner. De zon heeft een radius van 696.340 kilometer, terwijl de centrale ster in NGC 2022 een radius heeft van nog geen 50.000 kilometer. De ster heeft een magnitude van 15,9. Dit betekent dat je een hele goede telescoop moet hebben om de ster te bestuderen. Gelukkig zijn er (ruimte)telescopen – zoals Hubble – die deze ruimteobjecten in de gaten houden.
