Als de brug destijds gebouwd zou zijn, was het de langste in de geschiedenis geworden.
In het jaar 1502 was sultan Bayezid II van plan om Istanbul met een brug te verbinden aan de nabijgelegen stad Galata. Op zoek naar een passend ontwerp, verzocht de sultan de knapste koppen van het land om met een voorstel te komen. Ook Leonardo Da Vinci, destijds al bekend als kunstenaar en uitvinder, deed een poging. Hij kwam met een nieuw en inventief brugontwerp op de proppen dat hij in een brief aan de sultan beschreef en in een kleine tekening in zijn notitieboekje schetste. Het project ging helaas aan zijn neus voorbij. Maar zou het ambitieuze ontwerp van Da Vinci eigenlijk wel haalbaar zijn geweest?
Langste brug
Da Vinci was bepaald niet bescheiden in zijn ontwerp. Want als de brug daadwerkelijk was gebouwd, was het de langste tot dan toe zijn geworden. Maar was die gepriegelde tekening in Da Vinci’s notitieboekje wel doordacht? Nu, 500 jaar na dato, hebben onderzoekers zich over het gewaagde plan van Da Vinci gebogen om de waarheid boven tafel te krijgen. In de studie pluisden ze alle beschikbare documenten door, analyseerden de mogelijke materialen en constructiemethoden die in de Middeleeuwen beschikbaar waren en bestudeerden de geologische omstandigheden op locatie.
Bogen
Da Vinci’s brugontwerp was op meerdere vlakken anders dan gebruikelijk in die tijd. De meeste bruggen werden namelijk gemaakt in de vorm van conventionele, halfronde bogen. Om de twee steden aan elkaar te verbinden, zouden er zeker tien steunpilaren nodig zijn geweest. Da Vinci gooide het echter over een hele andere boeg. Hij schetste slechts één, 280 meter lange afgeplatte boog, die ook nog eens hoog genoeg was voor een zeilboot om met mast en al onderdoor te varen. “Het is ongelofelijk ambitieus,” zegt onderzoeker Karly Bast. “Deze brug was ongeveer tien keer langer dan de gangbare bruggen uit die tijd.”
Materialen
Da Vinci repte in zijn brief niet over de materialen waarvan hij de brug had willen bouwen. En dus probeerde het team dat met de kennis van nu uit te dokteren. Uiteindelijk concludeerden ze dat de brug waarschijnlijk alleen van steen gebouwd had kunnen worden, omdat hout of baksteen niet sterk genoeg zijn om het gewicht van zo’n lange brug te kunnen dragen. Bovendien zou de brug zichzelf staande houden onder de kracht van de zwaartekracht, zonder mortel om de stenen aan elkaar te ‘lijmen’.
Hoewel Da Vinci vijfhonderd jaar geleden overleed, blijft hij nog altijd de gemoederen bezighouden. “Met zijn oneindige verbeeldingsvermogen en experimentele drift is Leonardo een mythe geworden,” bevestigde onderzoeker en organisator Emma Grootveld al eerder. Wie trouwens denkt dat de Italiaan – Da Vinci werd geboren in het Italiaanse plaatsje Anchiano, nabij Florence – helemaal niets met Nederland en België had, heeft het mis. Zo lieten kunstenaars zich in de Lage Landen graag door Da Vinci inspireren en visa versa. Meer weten? Lees het hele verhaal hier.
Model
Vervolgens bouwden de onderzoekers een gedetailleerd schaalmodel om met eigen ogen te zien of de brug zich wel staande zou hebben gehouden. Hiervoor gebruikten ze 126 blokken die afzonderlijk van elkaar met een 3D-printer werden gefabriceerd. Een tijdrovend klusje. Want het printen van slechts één blokje nam al gauw zes uur in beslag. “Het was erg tijdrovend, maar door de 3D-printer konden we deze zeer complexe geometrie nauwkeurig nabootsen,” aldus Bast. Het bouwen van de brug was bepaald niet gemakkelijk. “Ik had sterke twijfels of het allemaal wel zou werken,” herinnert de onderzoeker zich. “Maar na het plaatsen van de laatste hoeksteen en we de steiger weghaalden, bleef de brug staan.”
Het betekent dat het ontwerp van Da Vinci werkt en hij blijkbaar goed wist wat hij deed. “Het is de kracht van geometrie die ervoor zorgt dat het werkt,” zegt Bast. “Dit is een sterk concept en is goed doordacht.” Of de kunstenaar dit in slechts een minuutje neerkladde of er toch echt even voor is gaan zitten, is niet zeker. “Hoe dan ook, dat het ontwerp werkt suggereert dat Leonardo zorgvuldig en doordacht te werk is gaan,” concludeert Bast. Dat blijkt ook uit het feit dat de brug niet instortte nadat het team aardbevingen nabootste die destijds in die regio veelvuldig voorkwamen. Het ontwerp beschikte over gespreide voetstukken die zorgden voor extra stabiliteit. Hieruit blijkt maar weer dat Da Vinci in zijn ontwerp aan alles had gedacht. Bovendien werpt de haalbaarheid van zijn ontwerp licht op welke ambitieuze bouwprojecten er mogelijk zijn met alleen de materialen en methoden uit de vroege Renaissance. De brug is er echter nooit gekomen. Jammer, want het was absoluut een architectonisch hoogstandje geweest.
