Op dit moment zijn er 28 soorten krokodillen, maar dat is slechts een fractie van alle verschillende exemplaren die er op Aarde hebben rondgelopen. Er zitten een aantal hele rare snuiters bij. De hoogste tijd om eens in de verrassend complexe geschiedenis van de krokodil te duiken.
Krokodillen spreken tot de verbeelding, misschien vanwege hun uitgesproken lelijkheid of door die grote gevaarlijke bek vol scherpe tanden, hoe dan ook: daar willen we meer van weten. Dat moeten ook de Britse paleontologen hebben gedacht toen ze besloten er maar meteen twee studies aan te wijden. Ze ontdekten waar de wieg stond van de vervaarlijke dieren en hoe ze zich over de wereld verspreid hebben. Ook hebben ze bestudeerd waarom ze zo langzaam groeien en wat er in al die miljoenen jaren op het menu stond van de geschubde schepsels.
Zoet of zout water
De eerste grote, moderne groep krokodilachtigen arriveerde waarschijnlijk zo’n 145 miljoen jaar geleden in Europa. Niet lang daarna splitsten de voorouders van de huidige krokodillen en alligators zich in Noord-Amerika, waarbij krokodillen zich in tegenstelling tot alligators al snel thuis voelden in zout water. Dat maakte het voor de krokodillen een stuk eenvoudiger om in alle hoeken van de wereld door te dringen. “De kans is groot dat de voorouders van de moderne alligators en krokodillen geëvolueerd zijn in Noord-Amerika en dat de alligatorachtigen – waar zowel alligators als kaaimannen toe behoren – in Noord-, Midden- en Zuid-Amerika zijn gebleven, terwijl krokodillen veel verder zijn weggetrokken”, legt professor Paul Barrett van het Natural History Museum in Londen uit.
Allemaal anders
Dat komt waarschijnlijk dus doordat ze van zout water houden. “Het lijkt erop dat het vermogen om door zout water te bewegen, ervoor gezorgd heeft dat krokodillen veel meer verspreid zijn over de aarde dan alligators. Krokodillen leven zelfs in tropische oceanen, terwijl alligators alleen in zoet water gedijen en daarom een aantal gebieden nooit hebben bereikt. Verschillende krokodillensoorten zijn ontstaan en opgebloeid in heel verschillende regio’s”, aldus de Britse paleontoloog.
Met hun dikke gepantserde huid, grote tanden, trage leefstijl en roofzuchtige gewoonten, worden krokodillen vaak gezien als dezelfde monsters die honderden miljoenen jaren geleden samen met de dinosauriërs op aarde rondliepen. Maar dat is absoluut niet waar. Krokodilachtigen hebben een rijke en gevarieerde evolutionaire geschiedenis. Er behoren honderden verrassende soorten tot de grote groep genaamd Crocodylomorpha, waar ook moderne krokodillen, alligators, gavialen en kaaimannen toe behoren. Helaas zijn ze in de loop der tijd allemaal uitgestorven.
Van dino’s tot insecten
De soorten die overbleven, zijn allemaal vleeseters die gewend zijn om in het water te leven, wachtend op hun prooi. Maar dit was 200 miljoen jaar geleden heel anders. “Sommigen van deze dieren waren grote rovers die het op dinosaurussen gemunt hadden”, vertelt Barrett. “Maar anderen waren kleine, lichtvoetige diertjes die waarschijnlijk vooral insecten op het menu hadden staan. Er waren zelfs verschillende soorten herbivore krokodilachtigen, met een erg complexe – bijna zoogdierachtige – rij tanden, die mogelijk op planten kauwden voor het doorslikken.” Zo had je de Simosuchus, die er enigszins uitzag als een armadillo met een korte snuit, maar die zich waarschijnlijk voedde met fruit, knollen en varens. Ook waren er lichtgebouwde renners, zoals de Terrestrisuchus, die meer weghadden van een reptielversie van de windhond.
Verloren diversiteit
“Krokodillen en hun verwanten experimenteerden erop los wat betreft uiterlijk, dieet en leefstijl. Ze waren verrassend veel dingen aan het doen, heel anders dan de moderne krokodillen, die allemaal enigszins hetzelfde trucje uitvoeren”, zegt Barrett. “Levende krokodillen tonen slechts een schim van de diversiteit die zij en hun voorouders tentoonspreidden in het verre verleden.”
Krokodillen groeien relatief traag, zeker vergeleken met hun nauwste levende verwanten, de vogels. Het duurt jaren voor ze hun maximale omvang hebben bereikt. Vogels fiksen dat in minder dan een jaar en kippen zelfs in ongeveer 150 dagen. Volgens een recente studie, eveneens van Barrett, ontstond dit verschil al vroeg in de evolutie. “Onze nieuwe resultaten tonen aan dat het grote verschil dat we zien tussen levende, snelgroeiende vogels en hun traag groeiende familieleden, de krokodillen, al heel vroeg in de evolutionaire geschiedenis van de groep is ontstaan, ondanks dat hun gemeenschappelijke voorouder een snelle groeier was”, aldus Barrett.
