Dat blijkt uit de ontdekking van een verrassend oude Homo erectus in het gebied.
Tussen de glooiende heuvels ten noordwesten van Johannesburg hebben onderzoekers de oudste fossiele resten van een Homo erectus opgegraven. Het is een bijzondere vondst. Want hoewel het in de eerste plaats betekent dat deze mensachtige al eerder op aarde rondliep dan gedacht, zijn het ook de eerste overblijfselen van deze mensachtige die in Zuid-Afrika zijn ontdekt. De vondst zet onze kennis over onze eigen evolutionaire geschiedenis behoorlijk op z’n kop.
Wieg van de Mensheid
De onderzoekers troffen de fossiele resten, die bestaan uit delen van de schedel, aan in een gebied dat ook wel bekend staat als de Wieg van de Mensheid. En die naam heeft deze regio niet voor niets. In dit gebied zijn namelijk al eerder overblijfselen van andere mensachtigen opgegraven die inzicht verschaffen in de oudste voorouders van de mensheid. Dit wijst er dan ook op dat de wortels van de mens in dit gebied liggen. Na bestudering blijkt dat de schedel toebehoort aan een jonge Homo erectus. “Deze persoon was waarschijnlijk tussen de twee en drie jaar oud toen het stierf,” aldus onderzoeker Stephanie Baker.
Vooral heel verrassend is de ouderdom van het fossiel. Want na datering blijkt het hier te gaan om de oudste overblijfselen van een Homo erectus die ooit zijn gevonden. “Voordat we de overblijfselen aantroffen, was de oudste Homo erectus ter wereld afkomstig uit Dmansi, in Georgië,” zegt Baker. “Deze resten zijn zo’n 1,8 miljoen jaar oud.” Met behulp van zorgvuldige dateringstechnieken en -methoden toonden de onderzoekers aan dat de nieuw ontdekte Homo erectus ouder is dan dat. Zo blijkt het fossiel tussen de 2,04 en 1,95 miljoen jaar oud te zijn. En daarmee overtreft het alle eerdere vondsten van deze mensachtige waar ook ter wereld. “Het betekent dat Homo erectus zo’n 150.000 tot 200.000 jaar eerder op aarde rondliep dan gedacht,” aldus onderzoeker Andy Herries.
Dwalend
Homo erectus staat vooral bekend als een dwalende mensachtige. Dat komt omdat deze mensensoort als eerste uit Afrika wegtrok en andere delen van de wereld begon te koloniseren. Maar blijkbaar wist Homo erectus ook de uithoeken van het Afrikaanse continent zelf te bereiken en rekende hij ook Zuid-Afrika tot zijn leefgebied. “Tot deze vondst gingen we er altijd van uit dat Homo erectus afkomstig was uit Oost-Afrika,” zegt Baker. “Maar nu blijkt dat Homo erectus mogelijk uit zuidelijk Afrika komt. Dat zou betekenen dat ze pas later naar het noorden en Oost-Afrika trokken, om van daaruit de rest van de wereld te bevolken.”
De Homo erectus is een uitgestorven mensensoort die van 1,9 miljoen tot 140.000 jaar geleden leefde en is een van onze directe voorouders. Deze mensachtigen liepen al rechtop en hadden al heel wat mensachtige trekjes. In vergelijking met andere mensachtigen die in de Wieg van de Mensheid zijn gevonden, had de Homo erectus kortere armen en langere benen. Hierdoor konden ze langer over de Afrikaanse graslanden lopen en rennen dan de andere. De Homo erectus was echter niet het eeuwige leven beschoren. Ongeveer 400.000 jaar geleden verdween de mensachtige dan ook langzaam van de aarde. De laatste plek waar hij waarschijnlijk heeft geleefd was in Ngandong op het Indonesische eiland Java.
Daarnaast hebben de bevindingen uit de studie nog een andere belangrijke implicatie. De leeftijd van het gevonden fossiel overlapt namelijk dat van twee andere mensachtigen. En dat betekent dat er drie verschillende soorten mensachtigen tegelijkertijd in Zuid-Afrika voorkwamen. “We kunnen nu stellen dat Homo erectus het landschap deelde met twee andere mensensoorten, namelijk Paranthropus en Australopithecus,” concludeert Herries. Deze zagen er echter wel wat anders uit. “Paranthropus was net iets korter dan Homo erectus en Australopithecus,” omschrijft Baker. “Daarnaast at Paranthropus wortels en knollen, waardoor zijn tanden ook zo groot waren. In vergelijking met de andere twee soorten was Homo erectus lang en slank. Ze aten makkelijker verteerbaar voedsel, zoals fruit en bessen. We weten ook dat ze zich te goed deden aan vlees, al weten we niet precies hoe ze hieraan kwamen. We kunnen wel zeggen dat deze vroege Homo erectus in ieder geval nog geen wapens voor de jacht gebruikte.”
Verandering
Bovendien weten we dat Homo erectus in staat was om lange afstanden af te leggen. “Dit bleek een gelukje, want in zijn tijd veranderde het klimaat in zuidelijk Afrika,” stelt Baker. “Paranthropus en Australopithecus waren gewend aan warme en vochtige omgevingen. Maar toen begon het klimaat te veranderen van warm en vochtig naar koel en droog.” Langzamerhand moesten bomen plaatsmaken voor grassen en veranderde het landschap in savanne. Dit koelere weer paste beter bij de meer mobiele en sociale Homo erectus, maar betekende dat de onfortuinlijke Paranthropus aan minder voedsel kon komen.
De bevindingen uit de studie hebben grote gevolgen voor ons begrip over de oorsprong van de moderne mens. Bovendien krijgen we zo stukje bij beetje een beter beeld van Homo erectus; een bijzonder familielid dat al veel moderne menselijke eigenschappen kende. Waarom deze mensachtige niet wist te overleven is onbekend, al doen meerdere verklaringen de ronde. Want mogelijk stierf hij uit om de wat ontnuchterende reden dat hij… gewoon heel lui was.