In de strijd tegen de illegale handel in olifantenivoor en neushoornhoorns moeten deze schattige knaagdieren nu het verschil gaan maken

Je dacht misschien dat vooral honden zijn uitgerust met een uitstekend reukvermogen. Maar ook ratten blijken een onverwachte bondgenoot in het opsporen van gesmokkelde wildlife goederen.

Er zijn mensen die denken dat bepaalde producten van wilde dieren genezende eigenschappen bezitten, hun sociale status kunnen verhogen, of simpelweg veel geld kunnen opleveren. Voorbeelden zijn olifantenslagtanden en neushoornhoorns. Gelukkig wordt er veel aan gedaan om dergelijke ‘wildlife producten’ op te sporen en te onderscheppen. Honden kunnen bijvoorbeeld specifieke geuren, zoals die van ivoor, detecteren en zo illegaal verhandelde goederen vinden. Maar onze trouwe viervoeters krijgen hulp uit onverwachte hoek. Want onderzoekers hebben nu ook ratten getraind om dezelfde taak uit te voeren.

Reukvermogen
Dat sommige dieren uitgerust zijn met een meer dan een uitstekend reukorgaan, weten we al langer. We vertrouwen niet voor niets op de snuit van honden bij het opsporen van drugs, explosieven en meer recentelijk zelfs het coronavirus. Maar ook sommige knaagdieren blijken bijzonder goed te kunnen ruiken. Het opsporen van explosieven is bijvoorbeeld niet alleen weggelegd voor honden, ook de gambiahamsterrat schijnt hier goed in te zijn. Bovendien hebben onderzoekers deze rat in het verleden ook al eens geleerd om de bacterie die tuberculose veroorzaakt, op te sporen. Nu heeft een team van onderzoekers de gambiahamsterrat getraind om de geur van schubben van schubdieren, olifantenivoor, neushoornhoorns en Afrikaans zwarthout te detecteren. Deze dieren en planten zijn bedreigd en lopen een groot risico om uit te sterven.

Meer controles
De huidige opsporingsmethoden van dergelijke wildlife goederen zijn vaak kostbaar en tijdrovend. Daarom is er momenteel dringende behoefte aan meer controle op vracht. “Wij zien de gambiahamsterrat dan ook als een waardevolle aanvulling in de strijd tegen de illegale handel in wilde dieren”, vertelt onderzoeker Isabelle Szott aan Scientias.nl. “Onze studie laat zien dat we deze ratten kunnen trainen om illegaal verhandelde wildlife goederen te detecteren, zelfs als deze verborgen zijn tussen andere materialen.”

De training
In de studie doorliepen een aantal ratten – Kirsty, Marty, Attenborough, Irwin, Betty, Teddy, Ivory, Ebony, Desmond, Thoreau en Fossey; waarvan sommige zijn vernoemd naar natuurbeschermers en strijders tegen de handel in wilde dieren – verschillende trainingsstappen. Zo leerden de ratten bijvoorbeeld hun neus enkele seconden in een gat te houden waarin de doelgeur was aangebracht. Als ze deze ‘neusprik’ goed uitvoerden, kregen ze een smakelijke beloning.

Deze rat ontvangt een beloning als erkenning voor het goed uitvoeren van zijn taak. Afbeelding: APOPO

Waspoeder en koffiebonen
In de volgende fase maakten de ratten kennis met niet-doelgeuren. Dit waren onder andere elektrische kabels, koffiebonen en waspoeder – spullen die vaak worden gebruikt om de geur van wilde dieren te verbergen. “Tijdens deze fase leren de ratten alleen de geuren van de wilde dieren te signaleren, terwijl ze de andere geuren moeten negeren”, legt onderzoeker Kate Webb aan Scientias.nl uit. De ratten kregen ook training om geuren te onthouden. Aan het einde van deze trainingsfase werden ze weer geconfronteerd met geuren die ze respectievelijk vijf en acht maanden niet hadden geroken. Ondanks de lange tijd die verstreken was, konden de ratten de doelgeuren nog steeds prima detecteren. Dit wijst erop dat hun vermogen om informatie te onthouden vergelijkbaar is met dat van honden. Aan het einde van de training waren acht ratten in staat om vier vaak gesmokkelde wildlife goederen te herkennen tussen maar liefst 146 andere stoffen.

Voordelen van ratten
Waarom onderzoekers nu gambiahamsterratten willen inzetten in de strijd tegen illegale handel in wildlife goederen? “Ze zijn kosteneffectief, waardoor ze een interessante keuze zijn, vooral in ontwikkelingslanden,” legt Szott desgevraagd uit. “Daarnaast beschikken ratten over specifieke vaardigheden die een aanvulling kunnen zijn op bestaande opsporingsmethoden zoals honden en röntgenmachines. Een groot voordeel van de ratten is ook dat ze eenvoudig van trainer kunnen wisselen. Bovendien zijn ze zeer veelzijdig in hun inzet; ratten zijn licht en klein genoeg om omhoog getild te worden om de ventilatieopeningen bovenaan scheepscontainers te controleren.”

Indrukwekkend
Szott en Webb zijn erg onder de indruk van het vermogen van deze ratten om illegale wildlife goederen te onderscheppen. “Hoewel de ratten zich door de jaren heen al vaak hebben bewezen, blijft het indrukwekkend om te zien hoe snel ze nieuwe geuren leren, hoe nauwkeurig en snel ze werken en wat ze allemaal kunnen”, vertelt Szott.

Vest
De volgende stap is om manieren te vinden waarop de ratten kunnen werken in havens waar gesmokkelde goederen van wilde dieren worden verhandeld. Daartoe krijgen de ratten speciale vesten aangemeten. Met hun voorpoten kunnen ze een kleine bal trekken die aan hun borst is bevestigd en die een pieptoon maakt. Op deze manier kunnen de ratten hun begeleiders waarschuwen als ze een doelgeur hebben gevonden.

Deze rat draagt een vest met daaraan een balletje dat een pieptoon afgeeft. Afbeelding: APOPO

Andere dieren
Daarnaast zijn de onderzoekers van plan om de ratten te trainen in het herkennen van nog meer doelgeuren. “We zijn ervan overtuigd dat de ratten ook andere geuren kunnen leren opsporen wanneer dat nodig is”, betoogt Webb. “We willen dan ook blijven samenwerken met havenautoriteiten om meer wilde diersoorten te identificeren, zoals schildpadden of producten van leeuwen. Hoe meer druk we op smokkelnetwerken uitoefenen, hoe duurder het voor hen wordt om actief te blijven.”

Het smokkelen van producten uit de wilde natuur, zoals ivoor en neushoornhoorns, gaat vaak hand in hand met andere illegale activiteiten, waaronder mensenhandel, drugshandel en wapenhandel. Het inzetten van ratten tegen deze smokkelpraktijken kan daarom helpen in de wereldwijde aanpak van criminele netwerken die zowel mensen als de natuur uitbuiten. De onderzoekers zetten hun belangrijke werk dan ook voort en zullen de ratten blijven trainen. “We werken ondertussen al samen met havenautoriteiten, douane en politie”, aldus Szott. “Er is echt veel interesse in de ratten. We hebben bijvoorbeeld ook al aanvragen ontvangen van havens in Singapore en Frankrijk. Het zal echter de steun van elk land vereisen om onze ratten te importeren, ze in te zetten en hun bevindingen als bewijs in de rechtbank te accepteren.”

Bronmateriaal

"Giant rats could soon fight illegal wildlife trade by sniffing out elephant tusk and rhino horn" - Frontiers
Interview met Isabelle Szott en Kate Webb
Afbeelding bovenaan dit artikel: APOPO

Fout gevonden?

Interessant voor jou

Voor jou geselecteerd