Een zeer besmettelijke cholera-variant verdween destijds op mysterieuze wijze. Maar nu denken onderzoekers het mysterie te hebben ontrafeld.
In de afgelopen 200 jaar hebben zeven cholera-pandemieën wereldwijd miljoenen mensen het leven gekost. De zevende is vandaag de dag zelfs nog altijd aan de gang, met grote uitbraken in Jemen en Somalië. In 1992 werd er in India een nieuwe, zeer besmettelijke variant van de bacterie die cholera veroorzaakt, ontdekt. Wetenschappers vreesden voor een achtste, wijdverspreide pandemie. Maar verrassend genoeg gebeurde dat niet. Vreemd, maar nu, dankzij een nieuwe studie, wel te verklaren.
Cholera is een levensbedreigende infectieziekte veroorzaakt door de bacterie Vibrio cholerae. De ziekte wordt vooral overgebracht door vervuild drinkwater of voedsel. Het belangrijkste kenmerk van de ziekte is ernstige diarree en uitdroging. Grote uitbraken van cholera vinden alleen plaats op plekken waar de hygiëne en sanitaire voorzieningen slecht zijn. En dus blijft de ziekte voornamelijk beperkt tot de derde wereld. Cholera kan echter ook ontstaan wanneer water- en rioleringssystemen worden verstoord door oorlog of natuurrampen. In de Oekraïense stad Marioepol (die wekenlang onder vuur lag door Russische beschietingen) is de kans op een grote cholera-uitbraak nu bijvoorbeeld aanzienlijk toegenomen.
De dominante variant van Vibrio cholerae heet O1 en ontstond in de jaren zestig. Maar zoals gezegd dook in 1992 een nieuwe variant op: 0139. Deze nieuwe variant werd al gauw dominant en veroorzaakte grote uitbraken in India en het zuiden van Bangladesh.
Snelle verspreiding
De snelle verspreiding van 0139 over Azië verraste wetenschappers, die vreesden voor een achtste cholera-pandemie. Maar om de één of andere reden vond die pandemie nooit plaats. In 2015 was de 0139-variant onverwachts verdwenen en vestigde de 01-variant zich wederom als de dominante soort. Hoe dat kon gebeuren? Wetenschappers tastten in het duister. Tot nu.
Studie
In een nieuwe studie hebben onderzoekers maar liefst 330 monsters van de 0139-variant, genomen tussen 1992 en 2015, geanalyseerd. En dat licht een tipje van de sluier op. Het onderzoeksteam ontdekte namelijk twee belangrijke veranderingen in het genoom van deze cholera-variant.
Verklaring
Voordat de 0139-variant verscheen, was cholera gevoelig voor veel antibiotica. Maar 0139 bleek resistent, wat waarschijnlijk de reden was dat deze heel snel dominant werd. De onderzoekers ontdekten verschillende genen in de 0139-variant die het bestand maakte tegen antibiotica. “Toen deze nieuwe variant voor het eerst opdook, was de 0139-variant dus antibioticaresistent,” vertelt onderzoeker Ankur Mutreja. “Na verloop van tijd ging deze weerstand echter verloren. Tegelijkertijd werd juist de 01-variant resistent tegen antibiotica.”
Daarnaast ontdekten de onderzoekers een verandering in de soorten toxine die door de cholerabacterie werden geproduceerd. En deze twee significante veranderingen in het genoom, kunnen weleens de reden zijn voor de onverwachte achteruitgang van de gevreesde 0139-variant.
Controle
Momenteel wordt de cholerabacterie niet routinematig gecontroleerd. En dat moet anders, zo betogen de onderzoekers. “Er bestaat een reële kans dat er een andere cholera-variant opduikt die grote uitbraken veroorzaakt,” waarschuwt Mutreja. “Dit zou dan alsnog kunnen leiden tot de achtste cholera-pandemie. We zouden dan ook voortdurend de bestaande varianten nauwgezet in de gaten moeten houden. Alleen dan kunnen we massale uitbraken voorkomen.”
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat er wereldwijd jaarlijks 1,3 tot 4,0 miljoen mensen cholera krijgen, met 21.000 tot 143.000 doden tot gevolg. Volgens Mutreja is het dan ook noodzakelijk dat de genen die ten grondslag liggen aan antibioticaresistentie en de toxineproductie continu worden gemonitord. “Dit is de sleutel om de verspreiding van de cholerabacterie voor te blijven,” aldus de onderzoekers. “Dit zal met name helpen bij het doorvoeren van wijzigingen in vaccins en bij het nemen van passende maatregelen om toekomstige cholera-uitbraken tijdig af te wenden.”
