Het noorderlicht, mooi maar ook gevaarlijk? Eens in de 11 jaar bereikt het fenomeen een piek en dat komt door zonneactiviteit. Lennart de Groot, aardwetenschapper van de Universiteit Utrecht, legt in een video van Universiteit van Nederland uit hoe dit zit.
De video riep ook vragen op waar we een paar van behandelen hier op Scientias.nl met Lennart.
Kijk eerst de video of scroll direct door naar de tekst.
Scientias: Er stonden 59 reacties onder de video op moment van schrijven en daar stonden een paar tussen die interessant zijn. De eerste is van @schottepaul die zich afvraagt of de zon ‘geen invloed heeft op klimaatmodellen’. Dit klinkt een beetje cryptisch, ik denk dat het te maken heeft met of activiteit van de zon wel meegenomen wordt in klimaatmodellen.
Lennart de Groot: “Nog even in herinnering wat ook in de video gezegd wordt. Het magneetveld van de zon keert elke 11 jaar om en ook de hoeveelheid zonnevlekken die er zijn, is afhankelijk van deze cyclus . Er is een correlatie tussen het aantal zonnevlekken en de gemiddelde temperatuur op aarde. Die correlatie is heel zwak. Als zonnevlekken praktisch ontbreken komt er ongeveer 0,1% minder zonnestraling op aarde en is het een heel klein beetje kouder. Dit effect valt echter in het niet bij alle antropogene, door de mens veroorzaakte, klimaatverandering. De zonnecyclus is heel regelmatig en heeft dus echt niets met klimaatverandering te maken. Dat heel kleine beetje temperatuursverschil is marginaal en leidt snel af waar het eigenlijk om draait als het gaat om klimaat en temperatuur: de door de mens veroorzaakte opwarming van de aarde.”
S: Dan is er nog @deslomeslager die verwijst naar de ‘magnetische flip’ met onder andere de verplaatsing van het magnetische noorden en zuiden en dat die ‘flip’ misschien sneller zou komen dan gedacht.
LdG: “Een heel leuke vraag. We weten veel over het aardmagneetveld en daar doe ik zelf ook onderzoek naar. De sterkte van het aardmagneetveld is de afgelopen 1000 jaar zo’n 20 procent afgenomen. Dit kunnen we meten in bijvoorbeeld vulkanisch gesteente. Dat soort metingen kunnen we ook aan veel ouder gesteente doen. Daaruit weten we dat het aardmagneetveld 1000 jaar geleden ongeveer twee keer zo sterk was als gemiddeld in de geologische geschiedenis. Nu is het aardmagneetveld weliswaar iets minder sterk, maar nog steeds ruim boven het geologisch gemiddelde. ”
“Nu hinten mensen vaak op een aanstaande omkering van het aardmagneetveld. De sterkte van het aardmagneetveld zou zeker nog met 80% af moeten nemen om een omkering mogelijk te maken. Verder weten we dat in de 50.000 jaar die voorafging aan de bekende omkeringen van het aardmagneetveld, het veld nooit zo sterk was als het nu is. Er is dus geen enkele reden voor bezorgdheid. De omkering zelf duurt ook nog eens zo’n 20.000 jaar, we verwachten dus geen omkering in de komende 50.000 jaar. ”
S: In de reactie stond ook nog iets over dat we meer noorderlicht zouden zien bij een afnemend magnetisch veld, klopt dat?
LdG: “Als je geen aardmagneetveld meer hebt, zou het noorderlicht er heel anders uitzien of zelfs verdwijnen zoals we het nu kennen. Je hebt namelijk een aardmagneetveld nodig voor het afbuigen van de deeltjes richting de polen, waar ze de aurora veroorzaken. Bij een veel zwakker aardmagneetveld verwacht je een heel verstrooid noorderlicht, dat je waarschijnlijk heel lastig kunt zien.”
“Hij schreef ook nog iets over de verplaatsing van de polen. Dit is een natuurlijk proces dat nooit stopt. Soms verplaatsen de polen zich snel, en soms wat langzamer. Wat op dit moment veel interessanter is, is dat het aardmagneetveld een relatief lage sterkte heeft onder Zuid-Amerika: de Zuid Atlantische Anomalie. Daar hebben sommige oude satellieten ook last van bijvoorbeeld. We hebben wel een idee hoe die anomalie (onregelmatigheid, red.) is ontstaan, maar dat weten we nog helemaal niet zeker, en daar doen we veel onderzoek naar. Het aardmagneetveld ontstaat door stromingen in de vloeibare buitenkern van de aarde. Onder Afrika is de temperatuur van de aardmantel iets hoger op de grens van de mantel en de buitenkern. We denken nu dat deze warmte invloed heeft op de turbulentie in de vloeibare buitenkern en we vermoeden dat dit de oorzaak is van de Zuid Atlantische Anomalie. Dit zijn we nu aan het testen aan de hand van magnetisaties die opgeslagen zijn in vulkanisch gesteente op het Zuidelijk Halfrond.”
S: En @paca8188 vraagt zich af of HAARP te maken heeft met zonnestormen en/of interactie kan hebben met het noorderlicht.
LdG: “Het noorderlicht ontstaat in de ionosfeer en dat is waar HAARP onderzoek naar doet. HAARP is een onderzoeksprogramma dat met behulp van radiogolven de eigenschappen van de ionosfeer in kaart brengt. De radiogolven waar HAARP mee werkt hebben wel eens een heel zwak en zeer tijdelijk beetje ‘noorderlicht’ veroorzaakt, maar dat is niet het doel van de HAARP metingen.”
S: En @martijndamsko2282 vraagt: Is er dan ook een zuiderlicht?
LdG: “Jazeker! Alleen waar dat zichtbaar is wonen veel minder mensen dan hier in Europa en Noord-Amerika dus zien mensen het veel minder vaak. Het zuiderlicht heet aurora australis in plaats van aurora borealis. Het is eigenlijk alleen te zien op Antarctica en heel af en toe op het meest zuidelijke puntje van Nieuw Zeeland en in Tasmanië, maar dat kan alleen als het extreem sterk is: op z’n minst net zo sterk als nodig is om het noorderlicht in Nederland te kunnen zien.”
