Dat is maar liefst twintig keer sneller dan eerder gemeten.
IJskappen krijgen het tegenwoordig zwaar te verduren. Doordat de temperaturen op aarde stijgen, kwijnt er in razend tempo ijs weg, waardoor ijskappen zich terugtrekken en kleiner worden. In een nieuwe studie hebben onderzoekers berekend hoeveel meter er per dag verloren kan gaan. En de resultaten zijn ronduit alarmerend.
Voormalige ijskap
Om een idee te krijgen over hoe snel ijskappen zich terugtrekken, bestudeerden onderzoekers de zeebodem onder een voormalige ijskap in Noorwegen. De ijskap trok zich tegen het einde van de ijstijd, ongeveer 20.000 jaar geleden, terug. Het team bracht meer dan 7.600 ‘ribbelachtige’ landvormen in kaart. Deze ribbels zijn minder dan 2,5 meter hoog en liggen tussen de 25 en 300 meter uit elkaar.
Waarom onderzoekers geïnteresseerd zijn in deze ribbels op de zeebodem? Men neemt aan dat deze landvormen zijn ontstaan toen de zich terugtrekkende rand van de ijskap, meezwierend op de getijden, op en neer bewoog. Hierdoor werden sedimenten op de zeebodem tijdens laagtij in een richel geduwd. Aangezien een getijdencyclus iets meer dan twaalf uur duurt, werden er per dag twee ribbels gevormd. Vervolgens konden de onderzoekers berekenen hoe snel de ijskap zich terugtrok.
600 meter per dag
Uit de resultaten blijkt dat de voormalige ijskap zich in recordtempo terugtrok, met een snelheid van 50 tot wel 600 meter (!) per dag. Dit is veel sneller dan wat wetenschappers met behulp van satellieten bij vergelijkbare landvormen op Antarctica hebben gemeten. Het betekent dat ijskappen zich maar liefst twintig keer sneller kunnen terugtrekken dan tot nu toe gedacht. “Ons onderzoek geeft een waarschuwing uit het verleden,” zegt onderzoeker Christine Batchelor. “Onze resultaten laten zien dat ijskappen zich veel sneller kunnen terugtrekken dan alles wat we tot nu toe hebben gezien.”
Korte pulsen
Dat onderzoekers tot op heden nog geen ijskappen hebben gezien die dit in een vergelijkbaar alarmerend tempo doen, is overigens wel te verklaren. Zo vermoeden de onderzoekers dat ijskappen zich vrij kortstondig in dit tempo terugtrekken, over een tijdspanne van enkele dagen tot maanden. “Dit betekent dat als we kijken naar de snelheid waarmee ijskappen zich over een periode van meerdere jaren terugtrekken, dergelijke ‘korte pulsen’ verborgen blijven,” legt onderzoeker Julian Dowdeswell uit. “Het is echter belangrijk dat computermodellen dit ‘gepulseerde’ ijskap-gedrag simuleren.”
Vlakke delen
Een andere prangende vraag is waaróm ijskappen zich gedurende korte periodes ineens veel sneller beginnen terug te trekken. De bestudeerde ribbels op de zeebodem werpen hier enigszins licht op. Zo blijkt dat de voormalige Noorse ijskap zich het snelst had teruggetrokken over de vlakste delen van de bodem. “Een ijsrand kan loskomen van de zeebodem en zich vrijwel onmiddellijk terugtrekken wanneer het drijvend wordt,” licht onderzoeker Frazer Christie toe. “Dit gebeurt alleen op relatief vlakke bodems. Hier kan namelijk al een klein beetje smelt het bovenliggende ijs verdunnen, tot het punt waarop het begint te drijven.”
Toekomst
Dankzij de studie hebben onderzoekers een beter beeld gekregen van hoe een belangrijke ijskap zich in het verleden tijdens perioden van klimaatopwarming gedroeg. En dat is cruciale informatie, die heel belangrijk is om de toekomst van hedendaagse ijskappen te voorspellen. Zo kunnen de resultaten nu al worden gebruikt om het reilen en zeilen van de gevreesde Thwaites-gletsjer in kaart te brengen.
Thwaites-gletsjer
Wetenschappers maken zich al enige tijd grote zorgen om de smeltende Thwaites-gletsjer; een gletsjer met een oppervlak van ruim 192.000 kilometer gelegen op West-Antarctica. De gletsjer trekt zich razendsnel terug en is nu al verantwoordelijk voor ongeveer 4 procent van de wereldwijde zeespiegelstijging. Niet voor niets is de Thwaites-gletsjer, die de toepasselijke bijnaam doemsdaggletsjer draagt, al geruime tijd het zorgenkindje van Antarctica. De onderzoekers voorspellen nu dat ook deze gletsjer zich mogelijk binnenkort, gedurende korte pulsen, razendsnel zal terugtrekken, net zoals de voormalige Noorse ijskap zo’n 20.000 jaar geleden deed. Dit komt omdat onderzoekers onlangs hebben gezien dat de Thwaites-gletsjer zich in de buurt van een vlak deel op de zeebodem heeft teruggetrokken. En zoals we nu weten, is dat een verontrustende voorbode voor wat komen gaat. “Thwaites smelt momenteel zo snel, dat dit ervoor kan zorgen dat de gletsjer zich gedurende korte pulsen snel terugtrekt, met name rond vlakke gebieden van de Antarctische ijskap,” voorspelt Batchelor.
Al met al toont de studie aan hoe waardevol scherpe beelden van onderzeese ribbelachtige landschappen zijn. En met die informatie kunnen wetenschappers nu verder. “Met behulp van satellieten zouden we al in de nabije toekomst de precieze snelheid waarmee ijskappen zich terugtrekken heel goed moeten kunnen meten,” zegt Batchelor. En dan zal blijken of zowel de Thwaites-gletsjer, als andere belangrijke wereldwijde ijskappen, inderdaad dagelijks honderden meters aan ijs zullen gaan inboeten.
