Heb je keelpijn, buikpijn of gewoon last van algehele malaise? Dan is een ibu’tje zo gepakt. Bijna iedereen heeft ibuprofen of aanverwanten wel in het medicijnkastje liggen. Toch brengt het middeltje allerlei risico’s met zich mee. Een nieuw boek zet de voor- en nadelen op een rij.
“Ibuprofen heeft pijnbestrijding voor miljoenen mensen veranderd”, vertelt professor Aldrin Gomes van de University of California, Davis. “Maar het is ook een voorbeeld van hoe je bij elk medicijn een evenwicht moet vinden tussen de voordelen en de risico’s.”
Het idee voor zijn boek The Comprehensive Guide to Ibuprofen: The Good, the Bad and the Unexpected ontstond toen Gomes merkte dat studenten in zijn laboratorium vrijwel niets wisten over de mogelijke schadelijke effecten van ibuprofen. “Ik vond dat ze dat moesten leren en zo werd het een gezamenlijk labproject”, legt hij uit. Uiteindelijk schreef hij het boek met maar liefst 36 studenten. “Goede wetenschap gaat niet alleen over ontdekkingen doen, maar ook over hoe je die helder overbrengt”, zegt Ahmad Ikram, een van de hoofdauteurs van het boek. “Elk hoofdstuk is een poging om data om te zetten in echte inzichten.”
Ernstige bijwerkingen
Wat veel mensen niet weten: ibuprofen kan ernstige bijwerkingen veroorzaken, zeker bij regelmatig gebruik. Uit één studie blijkt dat het risico op een beroerte zelfs verdrievoudigt bij mensen die het middel dagelijks slikken. Andere onderzoeken tonen een verhoogd risico van 10 tot 50 procent. En dat al binnen de eerste paar weken van gebruik.
Daarnaast kan ibuprofen hartfalen, maagbloedingen en leverproblemen veroorzaken. Het beïnvloedt de werking van meer dan 400 andere medicijnen en zelfs achtergelaten pilletjes vormen een risico: huisdieren kunnen eraan overlijden. Ook in het milieu laat ibuprofen sporen na: via afvalwater komt het terecht in rivieren en meren, waar het schadelijk is voor vissen en planten. “Dit zijn dingen die bijna niemand weet”, benadrukt Gomes. “En toch slikken miljoenen mensen het middel elke maand.”
Wat gebeurt er in je lichaam?
In zijn lab onderzoekt Gomes samen met zijn team de biochemische processen die pijnstillers als ibuprofen op gang brengen. Ze bestuderen zowel de positieve effecten, zoals pijn- en koortsbestrijding, als de negatieve gevolgen voor bijvoorbeeld hart, lever en nieren. De focus ligt vooral op het hart- en vaatstelsel, waar de meest zorgwekkende bijwerkingen optreden.
Wat begon als een onderwijsidee groeide uit tot een leerzaam en maatschappelijk relevant boek. Het laat zien hoe zelfs een alledaags medicijn als ibuprofen een complexe werking heeft die we vaak onderschatten.
Wat doet ibuprofen?
Ibuprofen is een zogenoemd niet-steroïde anti-inflammatoir geneesmiddel (NSAID). Het wordt veel gebruikt om pijn, koorts en ontstekingen te verminderen. In tegenstelling tot paracetamol, dat vooral werkt als pijnstiller en koortsverlager, heeft ibuprofen ook een ontstekingsremmend effect. Het middel remt enzymen in het lichaam die verantwoordelijk zijn voor de productie van prostaglandines, stoffen die een rol spelen bij pijn, koorts en ontsteking. Door deze enzymen (COX-1 en COX-2) te blokkeren, vermindert ibuprofen de symptomen.
Ibuprofen is zonder recept verkrijgbaar en komt voor in tabletten, capsules, drankjes en gels. Het wordt specifiek gebruikt bij hoofdpijn, spierpijn, menstruatiepijn, gewrichtsklachten en griepachtige symptomen. Ook artsen schrijven het voor bij chronische ontstekingsaandoeningen zoals artritis.
Toch is het geen onschuldig middel. Het kan bijwerkingen geven zoals maagklachten, een verhoogd risico op maagbloedingen, nierschade en hart- en vaatproblemen, vooral bij langdurig of intensief gebruik. Daarom wordt geadviseerd om ibuprofen zo kort mogelijk en in de laagste effectieve dosis te gebruiken.
Schadelijk voor de lever
Eerder onderzoek van de University of California, Davis, toont aan dat ibuprofen mogelijk grotere effecten op de lever heeft dan eerder gedacht. In een studie bij muizen ontdekten wetenschappers aanzienlijke veranderingen in de stofwisseling van levercellen na een week gebruik van een matige dosis ibuprofen, vergelijkbaar met 400 mg per dag bij mensen.
Bij mannelijke muizen werden maar liefst 34 verschillende metabole processen verstoord, waaronder de afbraak van aminozuren, hormonen en vitamines. Ook nam de productie van waterstofperoxide toe, een schadelijke stof die levercellen onder druk zet.
Opvallend was dat de effecten sterk verschilden tussen mannelijke en vrouwelijke muizen. Zo reageerde het proteasoom, dat eiwitafval opruimt, anders bij beide geslachten. Ook het cytochroom P450-enzym, dat medicijnen afbreekt, werd verhoogd bij vrouwelijke muizen maar verlaagd bij mannelijke. Dat zou kunnen betekenen dat medicijnen langer in het lichaam blijven bij mannen die ibuprofen slikken.
Volgens hoofdonderzoeker Aldrin Gomes is dit een duidelijk signaal dat sekseverschillen bij de werking van medicijnen meer aandacht verdienen. Hij waarschuwde bovendien ook toen al dat ibuprofen vaak onnodig wordt gebruikt bij milde pijn, terwijl het wel degelijk serieuze bijwerkingen kan hebben.
