Naast hun welbekende rol in het verminderen van kooldioxide, blijken bomen ook een aanzienlijke bijdrage te leveren aan het verminderen van de hoeveelheid methaan in de atmosfeer.
Methaan is een zeer krachtig broeikasgas. Het is zelfs de op een na grootste veroorzaker van klimaatopwarming na CO2. Methaan draagt voor ongeveer 30 procent bij aan de opwarming van de aarde sinds de industriële revolutie, en de uitstoot neemt nu sneller toe dan op elk moment sinds de metingen in de jaren 1980 begonnen. Het terugdringen van de hoeveelheid atmosferische methaan is dan ook heel belangrijk. En daarbij krijgen we hulp uit onverwachte hoek. Want microben die verstopt zitten in boomschors blijken methaan te absorberen.
Sinds de Industriële revolutie is er veel methaan in de atmosfeer gepompt. De atmosferische concentratie is sindsdien zelfs meer dan verdubbeld. En dat terwijl methaan een vervuilend broeikasgas is dat de gezondheid van mensen en ecosystemen aantast. Hoewel het gas in mindere mate op aarde aanwezig is dan CO2, is het wel veel krachtiger; als broeikasgas is het zelfs 28 keer zo sterk. Daarom hebben kleinere hoeveelheden al een groot effect op de atmosferische temperatuur. Het meeste methaan op aarde wordt geproduceerd door micro-organismen die organisch materiaal in methaan omzetten in zuurstofarme gebieden. Dit gebeurt bijvoorbeeld in drasland, in de magen van koeien of op rijstvelden. Ook wordt een aanzienlijk deel geproduceerd door menselijke activiteiten, waaronder landbouw (zoals rijstvelden en veeteelt), fossiele brandstoffen, stortplaatsen en verbranding van biomassa.
Hoewel de meeste methaan uit de lucht wordt verwijderd door atmosferische processen, spelen ook bacteriën in de bodem een belangrijke rol door het gas op te nemen en af te breken voor energie. Tot nu toe dachten onderzoekers dat de bodem de belangrijkste plek was voor het opslaan van methaan. Maar nieuw onderzoek laat zien dat bomen ook een grote rol spelen – misschien zelfs een nog grotere rol.
Boomschors
Een internationaal onderzoeksteam heeft nu namelijk voor het eerst aangetoond dat microben die leven in boomschors methaan uit de lucht verwijderen. Dit doen ze net zo goed of zelfs beter dan de bacteriën die in de bodem vertoeven. Hoewel we al wisten dat bomen kooldioxide uit de lucht te halen, laat dit nieuwe onderzoek zien dat ze dus ook een belangrijke rol spelen in het verminderen van de hoeveelheid atmosferische methaan. “We zien bomen vooral als nuttig omdat ze kooldioxide opnemen en opslaan,” zegt onderzoeksleider Vincent Gauci. “Maar onze bevindingen tonen aan dat ze ook op een andere belangrijke manier bijdragen aan het klimaat.”
Bossen
In de studie keken de onderzoekers naar bomen in verschillende soorten bossen: tropische bossen in de Amazone en Panama, gematigde loofbomen in Wytham Woods in het Verenigd Koninkrijk en boreale naaldbossen in Zweden. Ze ontdekten dat de opname van methaan het sterkst was in de tropische bossen, waarschijnlijk door de warme en vochtige omstandigheden die daar heersen. Gemiddeld blijkt deze methaanopname de klimaatvoordelen van gematigde en tropische bomen met ongeveer 10 procent te verhogen.
Uitwisseling
De onderzoekers bestudeerden ook de uitwisseling van methaan tussen de lucht en de boomschors op verschillende hoogtes. En daaruit blijkt dat lage bomen dichtbij de grond waarschijnlijk kleine hoeveelheden methaan uitstoten. Maar vanaf een paar meter hoogte verandert dit, en nemen de bomen juist methaan uit de lucht op.
Oppervlak
Daarnaast gebruikte het team lasers om het totale oppervlak van de boomschors wereldwijd te meten. Voorlopige berekeningen laten zien dat bomen tussen de 24,6 en 49,9 miljoen ton methaan uit de lucht kunnen halen. Deze bevindingen vullen een belangrijke leemte in onze kennis over de wereldwijde bronnen en opslag van methaan. De analyse laat ook zien dat als je alle boomschors ter wereld op een rij zou leggen, het oppervlak gelijk zou zijn aan dat van de aarde zelf. “De houtachtige oppervlakken van bomen voegen een extra dimensie toe aan de manier waarop het leven op aarde interactie heeft met de atmosfeer,” zegt co-auteur Yadvinder Malhi. “En deze laag krioelt van het leven en zit vol verrassingen.”
Bomen planten
De bevindingen onderstrepen de noodzaak om ontbossing te verminderen en op grote schaal bomen te planten. “De Global Methane Pledge, die in 2021 tijdens de COP26-klimaatconferentie is gestart, wil de methaanemissies tegen het einde van dit decennium met 30 procent verminderen,” vertelt Gauci. “Onze resultaten wijzen erop dat het planten van meer bomen en het verminderen van ontbossing cruciaal zullen zijn om dit doel te halen.”
Gauci en zijn team willen nu een nieuw onderzoek starten om te bestuderen of ontbossing heeft geleid tot hogere methaanconcentraties in de lucht. Ze willen ook meer leren over de in boomschors levende microben zelf, zoals hoe ze methaan opnemen. Ten slotte willen ze achterhalen of de manier waarop bomen methaan uit de lucht halen verder kan worden verbeterd, zodat er nog meer methaan uit de lucht verwijderd kan worden.
