Huismus x Spaanse mus = Italiaanse mus

Als je naar zijn verenkleed kijkt, lijkt de Italiaanse mus op een kruising tussen een huismus en een Spaanse mus. Een genetische studie bevestigt dit vermoeden en biedt een inkijk in de genetische geschiedenis van de Italiaanse mus.

De Italiaanse mus (Passer italiae) is een buitenbeentje. Het verenkleed van deze mus, die voorkomt in Italië en op enkele mediterrane eilanden, lijkt wel een mix van de huismus (Passer domesticus) en de Spaanse mus (Passer hispaniolensis). Biologen speculeerden dan ook dat de Italiaanse Mus wel eens het resultaat zou kunnen zijn van hybridisatie tussen deze twee soorten. Genetische studies bevestigden dit vermoeden. Waarschijnlijk verspreidde de huismus zich zo’n 10.000 jaar geleden over Europa en kwam uiteindelijk in contact met de Spaanse mus. Deze ontmoeting resulteerde in het ontstaan van de Italiaanse mus. Een nieuwe studie – gepubliceerd in het vakblad Science Advances – biedt een gedetailleerde inkijk in het genoom van deze hybride soort.

Genetische mix
Zoals verwacht is ook het genoom van de Italiaanse mus een mengelmoes van de twee ouderlijke mussensoorten. Sommige stukjes DNA lijken meer op die van de huismus, terwijl andere stukjes DNA weer dichter bij de Spaanse mus liggen. Toch lijkt de Italiaanse mus genetisch meer op een huismus. Het zou kunnen dat er gewoonweg meer huismussen aanwezig waren tijdens de eerste golf van kruisingen met Spaanse mussen, met een overvloed aan huismussen-DNA als gevolg. Maar het is ook mogelijk dat de genen van de huismus een voordeel opleveren voor de Italiaanse mus. Met andere woorden, natuurlijke selectie geeft de voorkeur aan huismus-genen.Deze hypothese is zo gek nog niet als je bedenkt dat de huismus en de Italiaanse mus een gelijkaardige ecologie hebben. Beide soorten leven in steden en dorpen waar ze er eenzelfde dieet van granen, rijst en insecten op nahouden. De Spaanse mus, die vooral voorkomt in droge gebieden, heeft een ander dieet dat voornamelijk uit insecten bestaat. Een eerdere studie in het wetenschappelijke tijdschrift Heredity liet al zien dat deze verschillen in dieet zich vertalen in een andere bekmorfologie. De nieuwe studie ondersteunt deze conclusie met genetische data: genen die de vorm van de bek beïnvloeden, zijn significant verschillend tussen Italiaanse mus en Spaanse mus.

Verrassing
Een bijkomende ontdekking in dit genetisch onderzoek was de aanwezigheid van vaderlijke mitochondriaal DNA (mtDNA) in enkele individuen. Normaal gezien wordt dit soort DNA alleen door de moeder doorgegeven. Het mtDNA van de vader wordt vernietigd als de spermacel de eicel bereikt. Andere studies hebben aangetoond dat dit vernietigingsmechanisme soms spaak loopt in kruisingen. Misschien kan dit wel verklaren waarom sommige Italiaanse mussen mtDNA van hun vaders geërfd hebben. Een interessante vogel voor genetici, die Italiaanse mus.

Jente Ottenburghs promoveerde aan de Universiteit Wageningen waar hij onderzoek deed naar de evolutie van ganzen. Na een stage bij de wetenschapsredactie van de Volkskrant werkt hij nu als postdoc aan de Uppsala Universiteit (Zweden). Meer weten over Jente? Neem een kijkje op zijn website: https://jenteottenburghs.wordpress.com/.