Hubble’s nieuwe opname van NGC 4449 – een dwergstelsel op 12,5 miljoen lichtjaar – onthult een explosie van stervorming. Dankzij meerdere golflengten zien we details van stof en jonge sterren. Dit ‘starburst’-fenomeen, aangewakkerd door galactische botsingen, biedt astrofysici inzicht in het vroege heelal.
Sterrenkundigen zijn gefascineerd door NGC 4449 (ook bekend als Caldwell 21), een klein maar wild dwergstelsel in het sterrenstelsel Jachthonden. Dankzij de Hubble ruimtetelescoop kunnen we nu een verbluffend gedetailleerde nieuwe opname bewonderen. Deze foto, samengesteld uit meerdere golflengten, onthult waarom dit stelsel een kosmisch laboratorium is voor het bestuderen van stervorming…
Op slechts 12,5 miljoen lichtjaar afstand behoort NGC 4449 tot de M94-groep, een buur van onze Lokale Groep waar de Melkweg deel van uitmaakt. Hoewel het tien keer kleiner is dan ons eigen sterrenstelsel, produceert het sterren in een adembenemend tempo. Het stelsel ondergaat een ‘starburst‘: een korte, intense stervormingsfase die het hele stelsel omvat – niet alleen de kern, zoals gebruikelijk. De nieuwe Hubble-foto hier bovenstaand, legt deze activiteit vast in ongekend detail. Donkerrode stofwolken worden doorsneden door felroze gebieden waar massieve sterren ontstaan, terwijl op de achtergrond duizenden blauwe sterren oplichten.
Deze opname overtreft Hubble’s eerdere beeld uit 2007 (zie hieronder) door extra golflengten te combineren. Hierdoor zien onderzoekers niet alleen huidige stervorming, maar reconstrueren ze ook de geschiedenis ervan. Bovendien brachten ze duizenden massieve sterren in kaart in 25 nabije stelsels. Die data onthullen waarom NGC 4449 zo productief is: interacties met satellietstelsels. Recente waarnemingen tonen dat het minstens twee kleine begeleiders opslokt, wat gas comprimeert en overal nieuwe sterren aanwakkert.
De James Webb ruimtetelescoop bevestigde later Hubble’s bevindingen. Webb’s infraroodblik toonde hoe stofrijke gasfilamenten oplichten onder de straling van jonge sterren. Die details zijn cruciaal: NGC 4449 lijkt namelijk op primitieve stelsels uit het vroege heelal, waar stervorming eveneens “globaal” plaatsvond. Dankzij zijn nabijheid fungeert dit dwergstelsel als een venster naar kosmische kinderkamers van miljarden jaren geleden.
NGC 4449 bewijst dat klein niet betekent onbeduidend. Zijn stervormingsrazernij – gevoed door galactische botsingen – maakt het tot een sleutel om de evolutie van sterrenstelsels verder te ontcijferen. Terwijl Hubble zijn geschiedenis blootlegt, zoomt Webb in op de stofrijke kraamkamers. Samen tonen ze: dit starburst-stelsel blijft de gemoederen verhitten.
Wil je de foto van Hubble op zeer hoge resolutie downloaden en bekijken, klik dan hier. Of bekijk de foto in ESA Skyview door hier te klikken. Wil je de eerdere foto van Hubble (2007) op hoge resolutie bekijken, klik dan hier. Wil je de foto van Webb op hoge resolutie bekijken, klik dan hier. Tot slot nog een video van ESA die verschillende opnamen van sterrenstelsel NGC 4449 combineert:
