Het licht van deze quasar is meer dan 12 miljard jaar naar Hubble onderweg geweest.
De quasar wordt aangeduid als J043947.08+163415.7 en is superhelder. Volgens astronomen is de helderheid te vergelijken met die van 600 biljoen zonnen. En dat maakt de quasar wel heel bijzonder. Zeker als je bedenkt dat deze zich in het piepjonge universum bevindt: het licht dat we nu van de quasar opvangen, is ongeveer 1 miljard jaar na de oerknal uitgezonden. “Dit is iets waar we al lang naar op zoek zijn,” aldus onderzoeker Xiaohui Fan. De quasar gaat voor nu de boeken in als de helderste quasar die tot op heden in het jonge universum is gespot. En volgens Fan is het niet de verwachting dat er veel meer nóg heldere quasars op ontdekking wachten. “We verwachten niet veel quasars in het waarneembare universum aan te treffen die nog helderder zijn dan deze!”
Een quasar is het extreem heldere centrum van actieve sterrenstelsels. De gloed die dit centrum genereert ontstaat door de aanwezigheid van een supermassief zwart gat dat omringd wordt door een uit gas en stof opgebouwde accretieschijf. Gas dat vanuit die accretieschijf richting het zwarte gat valt, geeft enorme hoeveelheden energie af (in de vorm van licht en straling).
Zwaartekrachtlens
Hoewel J043947.08+163415.7 heel helder is, kon Hubble deze niet heel gemakkelijk waarnemen. Sterker nog: er moest een zwaartekrachtlens aan te pas komen. Een zwak sterrenstelsel dat precies tussen J043947.08+163415.7 en de aarde in staat, heeft met zijn zwaartekracht het licht van J043947.08+163415.7 zodanig afgebogen (en helderder gemaakt) dat Hubble het kon waarnemen.
Stervorming
De observaties van Hubble wijzen uit dat het supermassieve zwarte gat in het hart van het betreffende sterrenstelsel razendsnel materiaal verzamelt. Bovendien lijkt het erop dat het actieve hart van dit sterrenstelsel in hoog tempo jonge sterren baart en per jaar tot wel 10.000 sterren voortbrengt. “De eigenschappen en afstand (van deze quasar, red.) maken het tot een zeer geschikte kandidaat voor het onderzoeken van de evolutie van verre quasars en de rol die supermassieve zwarte gaten in het hart ervan spelen als het gaat om stervorming,” aldus onderzoeker Fabian Walter.
Daarnaast zijn onderzoekers heel benieuwd naar de impact die deze quasars wellicht hadden op de evolutie van het universum. Kort na de oerknal was het universum rijk aan koel en donker waterstofgas dat als een soort mist alles aan het zicht onttrok. Het proces van reïonisatie bracht daar verandering in: het gas werd zodanig verhit dat een geïoniseerd plasma ontstond. De mist trok als het ware op en het heelal met daarin de eerste sterrenstelsels werd zichtbaar. Maar wat was nu de drijvende kracht achter die reïonisatie? Aangenomen wordt dat het gas verhit werd door de straling van de eerste sterrenstelsels en ook de eerste quasars speelden waarschijnlijk een rol. De ontdekking van J043947.08+163415.7 kan onderzoekers wellicht helpen om met zekerheid vast te stellen welke rol deze energierijke objecten precies speelden. Daarom gaat het onderzoek naar de quasar door. Zo wordt deze momenteel nader bestudeerd met behulp van de Very Large Telescope en zal ook het Atacama Large Milimeter/submillimeter Array worden ingezet. En in de toekomst zou ook de James Webb-telescoop gebruikt kunnen worden om de geheimen van J043947.08+163415.7 en het jonge universum te ontrafelen.
