In oktober spatte Marslander Schiaparelli op het oppervlak van Mars uit elkaar. Een buitenaards ongelukje dat echter minder zeldzaam is dan je wellicht denkt…
Vol goede moed had Schiaparelli – samen met Marsorbiter TGO – in maart 2016 de aarde verlaten. Een dik half jaar later – in oktober – zou de lander voet op Mars zetten, terwijl de orbiter zich in een baan rond de rode planeet zou nestelen. Dat laatste ging volgens het boekje. Maar de landing van Schiaparelli ging goed mis. Tijdens de afdaling kreeg de lander verkeerde data voor de kiezen, waardoor deze dacht dat ‘ie al geland was, terwijl hij in werkelijkheid nog 3,7 kilometer van het Marsoppervlak verwijderd was. De Marslander stootte daarop zijn parachutes af en klapte met een snelheid van zo’n 300 kilometer per uur op de rode planeet. Je begrijpt: dat kon Schiaparelli niet navertellen. De sonde spatte letterlijk uit elkaar.
Hakken en spaanders
Ontzettend sneu voor de Europese en Russische ruimtevaartorganisatie die zich met een succesvolle landing van Schiaparelli voor hadden willen bereiden op de landing van een – veel duurdere – Marsrover in 2021. Maar wie in de archieven duikt, weet: waar gehakt wordt, vallen spaanders. Zeker in de ruimte. Want regelmatig gaan onbemande ruimtemissies zoals die van Schiaparelli mis. Hieronder nog zes spaanders die we heel recent, maar ook langer geleden zagen vallen.
Beagle 2
Op 19 december 2003 daalde Marslander Beagle 2 af naar het oppervlak van Mars. Zo’n zes dagen later moest de lander daar arriveren en contact zoeken. Maar het bleef stil. De orbiters Mars Express en Mars Odyssey probeerden de lander te lokaliseren: zonder resultaat. Twaalf jaar lang werd er niets van Beagle 2 vernomen. En dan – op 16 januari 2015 – duiken er opeens beelden van de Marslander op. De Mars Reconnaissance Orbiter heeft de lander gefotografeerd. Vervolgonderzoek wijst uit dat de lander niet gecrasht, maar zachtjes geland is. Waarom de lander vervolgens nooit meer contact heeft gezocht, is tot op de dag van vandaag een raadsel.
Mars Polar Lander…en meer
Maar Beagle 2 en Schiaparelli zijn niet de enige Marsmissies die misliepen. Sterker nog: we zouden met gemak dit hele lijstje met mislukte Marsmissies kunnen vullen. In 1999 ging het bijvoorbeeld ook al eens mis. Toen stuurde NASA de Mars Polar Lander naar de rode planeet. Net als Schiaparelli dacht ook deze lander dat hij al voet op Mars had gezet, terwijl hij nog een flink eind van de grond verwijderd was. De Mars Polar Lander zette daarop zijn motoren uit en crashte op de rode planeet. En ook de Russen hebben geen goede herinneringen aan hun landingen op Mars. Zo stuurden ze in 1971 twee Marslanders naar de rode planeet: de ene crashte, de andere landde heelhuids, maar verbrak al na 14,5 seconden het contact met de aarde. In 1988, 1989 en 1996 probeerden de Russen het nog eens: zonder succes. In 2011 waagden ze nog een poging met Phobos-Grunt, maar die sonde kwam niet eens bij Mars in de buurt: het ruimtevaartuig bleef hangen in een baan rond de aarde en stortte enkele maanden na de lancering weer op aarde neer.
Philae
Genoeg over Mars. Door naar komeet 67P/C-G en de afdaling van komeetlander Philae. De lander moest in november 2014 met een plof op komeet 67P landen en zich vervolgens met een soort harpoenen vastklemmen aan de komeet. De landing verliep echter heel anders: de harpoenen weigerden dienst en de komeetlander stuiterde over het oppervlak om vervolgens in de schaduw van een klif en op zijn zij te landen. Op die locatie en in die positie kon de komeetlander – die draaide op zonne-energie – niet genoeg energie verzamelen, waardoor deze kort na de landing al het contact verbrak. Maanden later – in juni 2015 – werd er nog een aantal keer contact gelegd met de lander, maar daarna bleef het voorgoed stil. Overigens is het niet helemaal fair om Philae als een mislukking te bestempelen: hoewel de landing niet goed ging en Philae veel korter actief was dan de Europese ruimtevaartorganisatie had gewild, wist deze zijn missiedoelen toch voor het grootste deel te vervullen. Niet slecht voor een lander die op zijn zijkantje rust.
Minerva
Overigens zou je kunnen stellen dat Philea nog geluk heeft gehad. Het had immers nog veel erger gekund. Kijk maar naar MINERVA. De lander – die meereisde met de Japanse sonde Hayabusa – moest in 2005 voet zetten op planetoïde Itokawa, maar..miste! En dus zweeft het kleine landertje doelloos door de ruimte.
Luna 15
Het is juli 1969 en de Amerikanen en Russen zijn in een felle ruimtewedloop verstrengeld. Terwijl de Amerikanen een bemande ruimtesonde naar de maan sturen en de allereerste ruimtewandeling plannen, sturen de Russen een onbemande sonde naar de maan die maanstof moet verzamelen. Neil Armstrong en Buzz Aldrin ronden de allereerste wandeling op de maan af als de onbemande Russische ruimtesonde Luna 15 afdaalt naar het maanoppervlak. Het is de tweede poging van de Russen om maanstof te verzamelen en terug te brengen naar de aarde. Een eerdere poging liep bij de lancering al spaak. Wat dat betreft is Luna 15 in juli 1969 al goed op weg: de sonde heeft al wat rondjes rond de maan gedraaid als deze zich opmaakt voor de afdaling. Die afdaling gaat goed, tot Luna 15 nog ongeveer drie kilometer van het maanoppervlak verwijderd is. Het contact met de lander gaat voorgoed verloren. Waarschijnlijk is Luna 15 op een berg geklapt. Jaren later – in 2009 – duiken geluidsfragmenten (beluister ze hieronder) op die gemaakt zijn in de controlekamer van Jodrell Bank Observatory. Telescopen van het observatorium volgden de Amerikaanse astronauten, maar tevens Luna 15 en astronomen zien laatstgenoemde missie een paar uur voor Armstrong en Aldrin de maan weer verlaten, misgaan.
Mariner 1
De missie van Mariner 1 duurde welgeteld 290 seconden. Mariner 1 raakte kort na de lancering in juli 1962 uit koers en werd vervolgens vernietigd. Tot zover de eerste poging van de VS om een sonde naar Venus te sturen. De Amerikanen – die nog datzelfde jaar met succes Mariner 2 naar Venus stuurden – zijn echter niet de enigen die een missie naar Venus mis zagen gaan. De voormalige Sovjet-Unie zag in 1961 en 1964 meer dan tien missies naar Venus mislukken. Sputnik 7, 19, 20 en 21 lukte het niet eens om aan de aantrekkingskracht van de aard te ontsnappen. Met Venera 1 en Zond 2 ging het contact ergens onderweg verloren. Kwam het ook bij de Russen uiteindelijk goed? Jawel, in 1967 wist Venera 4 te doen waar ‘ie voor gemaakt was. De sonde bestudeerde onder meer de atmosfeer van Venus.
Je ziet: de ruimtevaart blijft één grote uitdaging. En zo af en toe gaat het fout. Maar daar hoeven we ons niet voor te schamen, zo stelde ESA nadat haar gloednieuwe Marslander in stukjes op de rode planeet rustte, want van fouten kun je leren! Voortbordurend op die gedachte durfde de Europese ruimtevaartorganisatie de mislukte landing van Schiaparelli zelfs een succes te noemen, aangezien deze een schat aan informatie (lees: leerpunten) had opgeleverd. Daar kun je wat smalend over doen, maar laten we eerlijk zijn: dat is wel de instelling die de soms weinig gastvrije en onvergeeflijke interplanetaire ruimte van ons eist.