Gehoorverlies verhoogt mogelijk het risico op dementie. Maar het dragen van een hoortoestel kan volgens een nieuwe studie daar zomaar eens tegen beschermen. Toch zijn deskundigen sceptisch.
Dementie is een slopende ziekte, die momenteel maar liefst 57 miljoen mensen ter wereld treft. En die aantallen zullen in de toekomst alleen maar stijgen. Nog altijd proberen wetenschappers te achterhalen wat de belangrijkste risicofactoren zijn – en hoe we kunnen voorkomen dat mensen beginnen te dementeren. Een nieuwe studie, gepubliceerd in The Lancet Public Health, komt nu met begeerde antwoorden. Al zijn niet alle deskundigen lyrisch.
Gehoorverlies
In de studie analyseerden wetenschappers gegevens van meer dan 400.000 mensen aangesloten bij de Britse biobank, over een periode van twaalf jaar. En uit de bevindingen blijkt dat gehoorverlies het risico op dementie mogelijk verhoogt. “Er is de afgelopen jaren veel belangstelling geweest voor gehooraandoeningen en hun mogelijke bijdrage aan het risico op de ontwikkeling van dementie,” zegt Tom Dening, hoogleraar dementieonderzoek aan de Universiteit van Nottingham, niet betrokken bij de studie. “Naar schatting draagt gehoorverlies in ongeveer acht procent van de gevallen bij aan dat risico.”
42 procent
Dankzij de nieuwe studie stapelt dat bewijs zich nu verder op. Zo ontdekten de onderzoekers dat mensen met onbehandeld gehoorverlies een 42 procent groter risico op dementie hebben in vergelijking met mensen zonder gehoorproblemen. “Het werk ondersteunt eerdere bevindingen op dit gebied en bouwt er zelfs op voort,” aldus Tracey Newman, universitair hoofddocent neuroimmunologie aan de Universiteit van Southampton.
Hoortoestel
Inderdaad, want niet alleen tonen de onderzoekers aan dat gehoorverlies de kans op dementie verhoogt, het laat ook zien hoe dat risico vervolgens teruggeschroefd kan worden. En wel door een hoortoestel te dragen. “Dementie en gehoorverlies zijn beide veelvoorkomende aandoeningen bij ouderen,” schrijven de onderzoekers in hun studie. “Ons doel was om het verband tussen het gebruik van hoortoestellen en het risico op dementie bij volwassenen van middelbare en oudere leeftijd te onderzoeken. Uit de resultaten blijkt dat slechthorenden zonder gehoorapparaat een verhoogd risico op dementie hebben. We vonden echter géén verhoogd risico bij slechthorenden die wél een gehoorapparaat dragen. Het gebruik van een hoortoestel kan dus het risico op dementie verminderen, tot hetzelfde niveau als mensen zonder gehoorverlies.” Met andere woorden, voor mensen met een gehoorbeperking die een hoortoestel gebruiken, is het risico op dementie bijna hetzelfde als voor mensen met een normaal gehoor.
Sceptisch
Kortom, mensen die slechthorend zijn zullen vaker de diagnose dementie krijgen. Het dragen van een hoortoestel kan vervolgens beschermen tegen de ontwikkeling van dementie. Dit zou mogelijk te maken kunnen hebben met het feit dat hoortoestellen de cognitieve inspanning die met luisteren gepaard gaat, vermindert. “Toch ben ik er niet van overtuigd dat dit een geldige conclusie is,” zo klinkt het sceptisch van David Curtis, verbonden aan het Genetics Institute. “Het is moeilijk om redenen te bedenken waarom gehoorproblemen kunnen leiden tot de schade aan hersencellen die wordt waargenomen bij de verschillende bestudeerde vormen van dementie. Bovendien weten we dat moeite met het verstaan van gesprekken een vroeg teken van dementie kan zijn. En het is aannemelijk dat deze mensen minder snel een hoortoestel dragen.”
Oorzakelijk verband
Ook andere wetenschappers hebben zo hun bedenkingen. “Het is een interessante studie, maar er moet worden benadrukt dat een correlatie niet hetzelfde is als een oorzakelijk verband,” zo reageert Bart De Strooper, directeur van het UK Dementia Research Institute. “Het rapport zou dan ook met grote voorzichtigheid moeten worden geïnterpreteerd. Er bestaan veel goede redenen om je gehoor goed te verzorgen, maar dat het je zal beschermen tegen dementie is niet bewezen.” Ook Robert Howard, hoogleraar ouderenpsychiatrie, is terughoudend. “Ik ben sceptisch dat het gebruik van gehoorapparaten helpt om dementie te voorkomen,” zegt hij. “Het lijkt mij aannemelijker dat mensen die beginnen te dementeren, moeite hebben om gehoorapparaten te gebruiken.”
Zelfrapportage
Dat experts twijfelen, heeft met name te maken met de studieopzet. De geanalyseerde gegevens, gebaseerd op data uit de Britse Biobank, zijn namelijk zelfrapporterend. En zelfrapportage is in veel gevallen onbetrouwbaar. Bovendien denkt neuroloog Charles Marshall het ontdekte verband te kunnen verklaren. “Hoortoestellen produceren licht vervormd geluid,” legt hij uit. “De hersenen moeten zich hier eerst aan aanpassen, voordat hoortoestellen werken. Mensen die een verhoogd risico op dementie hebben, kunnen al met vroege veranderingen in hun brein kampen die deze aanpassing belemmeren. Ze kiezen er vervolgens eerder voor om geen gehoorapparaat te dragen. Hierdoor ontstaat de schijn dat hoortoestellen het risico op dementie verminderen.”
Preventieve maatregel
Kortom, volgens deskundigen zijn er, voordat er definitieve conclusies worden getrokken, eerst prospectieve studies nodig die het gebruik van hoortoestellen en dementie zorgvuldig evalueren. “De relatie tussen gehoorverlies en dementie moet dus beter worden onderzocht, voordat we pleiten voor wijdverbreid gebruik van hoortoestellen als een preventieve maatregel,” zegt Curtis.
Ook al is een causaal verband dus nog niet bewezen, veel wetenschappers stellen dat het toch goed zou zijn als meer slechthorenden hoortoestellen zouden dragen. “Onze bevindingen benadrukken de dringende noodzaak om maatregelen te nemen om gehoorverlies gedurende de hele levensloop aan te pakken, om zo cognitieve achteruitgang te verbeteren,” zo schrijven de onderzoekers in hun studie. “We zouden het bewustzijn en de mogelijke schade van onbehandeld gehoorverlies moeten vergroten en de toegankelijkheid van hoortoestellen vergemakkelijken door bijvoorbeeld de kosten te verlagen.” En daar sluiten veel anderen zich bij aan. “Hoorapparaten verminderen eenzaamheid en verhogen de kwaliteit van leven,” zegt Howard. “Daarom zouden we het gebruik ervan hoe dan ook moeten aanmoedigen.”
