Onderzoekers hebben een behandeling ontwikkeld die de insulineproductie kan herstellen, een doorbraak in de strijd tegen diabetes.
Diabetes is wereldwijd een groeiend probleem. Het Diabetes Fonds spreekt zelfs van een heuse crisis. Recent wees een studie bijvoorbeeld nog uit dat het aantal volwassenen met diabetes type 1 of 2 wereldwijd boven de 800 miljoen ligt, meer dan vier keer zoveel als in 1990. Maar nu is er hoop voor al deze mensen. Meer dan 15 jaar lang hebben onderzoekers onvermoeibaar gezocht naar een behandeling die deze hardnekkige ziekte kan genezen. En nu komen ze met veelbelovend nieuws.
Hoe ontstaat diabetes?
Diabetes ontstaat wanneer het lichaam niet genoeg insuline produceert of wanneer de cellen minder gevoelig worden voor insuline. Insuline is een hormoon dat wordt geproduceerd door de bèta-cellen in de alvleesklier en helpt bij het reguleren van de bloedsuikerspiegel. Er zijn twee hoofdtypen diabetes. Bij diabetes type 1 valt het immuunsysteem de bèta-cellen in de alvleesklier aan en vernietigt ze, waardoor het lichaam geen insuline meer kan produceren. Dit type komt meestal voor op jonge leeftijd. Bij diabetes type 2 produceert het lichaam nog wel insuline, maar de cellen worden minder gevoelig voor het hormoon (insulineresistentie). De alvleesklier probeert dit te compenseren door meer insuline te produceren, maar uiteindelijk kan het niet genoeg insuline aanmaken om de bloedsuikerspiegel op peil te houden. In beide gevallen leidt dit tot een te hoge bloedsuikerspiegel, wat op de lange termijn schade kan veroorzaken aan organen en weefsels.
In 2015 ontdekten onderzoekers dat een medicijn, genaamd harmine, bèta-cellen kan helpen regenereren. Harmine maakt deel uit van een groep medicijnen die DYRK1A-remmers worden genoemd. In 2019 en 2020 ontdekten wetenschappers vervolgens dat deze remmers samen kunnen werken met andere stoffen, zoals GLP-1-receptoragonisten (bijvoorbeeld semaglutide en exenatide), om de regeneratie van bèta-cellen sterker te maken. In juli van dit jaar lieten ze zien dat harmine alleen al de massa van bèta-cellen met 300 procent kan verhogen, en met een GLP-1RA zelfs met 700 procent.
Alfacellen
Een prangende vraag is echter hoe harmine de bèta-cellen precies laat regenereren. En dat is wat onderzoekers in de nieuwe studie hebben bestudeerd. Het team ontdekte dat de nieuwe bèta-cellen mogelijk afkomstig zijn van een verrassende bron: alfacellen, een ander type cel in de alvleesklier. Omdat alfacellen in grote hoeveelheden aanwezig zijn bij mensen met type 1 of type 2 diabetes, zouden ze de sleutel kunnen vormen voor het herstellen van bèta-cellen bij mensen met één van de twee vormen van diabetes.
Bèta-cellen
Kortom, de onderzoekers hebben baanbrekende nieuwe inzichten opgedaan in hoe regeneratieve medicijnen voor bèta-cellen werken. En de ontdekking dat alfacellen in de alvleesklier kunnen worden omgezet in bèta-cellen biedt nieuwe hoop voor zowel type 1 als type 2 diabetespatiënten. “Dit is een spannende ontdekking die laat zien dat medicijnen uit de harmine-familie mogelijk de omzetting van cellen in de menselijke eilandjes van Langerhans (kleine groepen cellen in de alvleesklier die belangrijke hormonen produceren, waaronder insuline, red.) kunnen stimuleren”, concludeert onderzoeker Esra Karakose. “Dit zou betekenen dat mensen met alle vormen van diabetes een groot ‘reservoir’ van toekomstige bèta-cellen hebben, die wachten om geactiveerd te worden door medicijnen zoals harmine.”
Het betekent dat patiënten niet langer dagelijks insuline hoeven te spuiten. Als deze aanpak verder wordt ontwikkeld, kunnen betaalbare behandelingsopties voor miljoenen diabetici wereldwijd binnen handbereik komen. “Een simpele pil, misschien gecombineerd met een GLP-1RA zoals semaglutide, zou toegankelijk kunnen worden voor al die mensen met diabetes”, besluit co-auteur Andrew Stewart.
