Ook bijen moeten een beetje gemotiveerd worden om hun best te doen, zo blijkt.
Dat honingbijen behoorlijk goed zijn in wiskunde is al langer bekend. Zo toonden wetenschappers recent aan dat bijen begrijpen dat nul minder is dan één. En weer een ander onderzoek onthulde dat bijen zelfs in staat zijn tot simpele rekensommetjes waarbij er wordt opgeteld of afgetrokken (zie kader).
Vorig jaar toonden wetenschappers middels een slim experiment aan dat bijen kunnen rekenen. De onderzoekers lieten de bijen los in een Y-vormig doolhof waarin ze allereerst een schermpje te zien kregen met daarop enkele objecten in een blauwe of gele kleur. Waren de objecten blauw, dan moesten de bijen er een object bij optellen. Waren de objecten geel, dan moesten de bijen er een object van aftrekken. Naast het schermpje zat een gaatje waar de bijen doorheen konden vliegen, waarna ze in een ruimte kwamen met twee schermpjes. Op het ene schermpje was een object meer en op het andere een object minder te zien dan op het eerste scherm. De bijen moesten vervolgens een schermpje kiezen en werden beloond als ze het goed hadden (met suikerwater) en afgestraft als het antwoord fout was (met bitter smakend water). Na enige oefening gingen de bijen steeds beter presteren en bleken ze prima in staat te zijn om het simpele rekensommetje dat ze door de onderzoekers werd voorgeschoteld, te maken.
Daarnaast weten we dat bijen – net als mensen – redelijk goed in staat zijn om in één oogopslag te beoordelen of de ene hoeveelheid groter is dan de andere. Maar het relatieve verschil moet niet te klein zijn, want dan komen de bijen er niet uit, zo suggereerden experimenten. Zo bleek tijdens experimenten dat bijen prima onderscheid kunnen maken tussen drie en vier objecten, maar het veel lastiger vinden om onderscheid te maken tussen vier en vijf objecten. Blijkbaar is dat laatste een brug te ver. Tenminste: dat werd op basis van die experimenten aangenomen. Maar een nieuw onderzoek toont nu aan dat bijen – als je ze maar op de juiste manier motiveert – ook prima in staat zijn om onderscheid te maken tussen vier en vijf. Dat schrijven onderzoekers in het blad Journal of Experimental Biology.
Andere vraag
Het idee voor dit nieuwe onderzoek ontstond nadat dezelfde onderzoeksgroep middels het hierboven omschreven experiment aantoonde dat bijen simpele rekensommen konden maken. “Recent werd aangetoond dat je honingbijen kunt leren wat ‘meer dan’ en ‘minder dan’ is en dat bijen dat principe ook kunnen toepassen om cijfers tussen de 0 en 6 te evalueren,” vertelt onderzoeker Scarlett Howard. “Misschien was rekenvaardigheid niet het probleem (als het gaat om het beoordelen van hoeveelheden die nauwelijks van elkaar verschillen, red.), maar zat het probleem ‘m in de manier waarop we de vraag stelden.”
Straffen
Tijdens het experiment waarin onderzoekers aantoonden dat bijen onderscheid kunnen maken tussen drie en vier objecten, werden de bijen wanneer ze een goed antwoord gaven, beloond met suikerwater. Was het antwoord fout, dan kregen ze ‘gewoon’ water. Howard en collega’s besloten te kijken of ze de bijen een stapje harder konden laten lopen door foute antwoorden echt af te straffen.
De onderzoekers maakten twee groepen honingbijen en lieten ze in een Y-vormig doolhof vliegen. In dat doolhof hingen twee kaarten. Op de ene kaart stonden vier objecten en op de andere kaart stond een ander aantal objecten (variërend tussen 1 en 10). De onderzoekers leerden de bijen dat ze zich bij de kaart met vier objecten moesten verzamelen door ze elke keer wanneer ze bij deze kaart bleven hangen, wat suikerwater aan te bieden. Wanneer de bijen voor de andere kaart kozen, kreeg de ene groep ‘gewoon’ water voorgeschoteld en de andere groep water met een bittere smaak. De bijen die alleen beloond werden, hadden het moeilijk; ze konden zelfs geen onderscheid maken tussen kaartjes met daarop vier en acht objecten. De bijen die niet alleen beloond, maar ook afgestraft werden, presteerden aanzienlijk beter. Ze konden prima onderscheid maken tussen een kaart met vier en kaarten met acht objecten. En zelfs in het geval van de meest moeilijke keuze – tussen een kaart met vier en vijf objecten – kwamen ze met het juiste antwoord op de proppen.
Blijkbaar zijn bijen dus nog veel beter in wiskunde dan eerdere studies ons wilden doen geloven, zo stellen de onderzoekers. Er waren simpelweg iets andere methoden nodig om het beste in de bijen naar boven te halen. Het experiment heeft Howard en collega’s dan ook nieuwsgierig gemaakt. Blijkbaar reiken de wiskundige vaardigheden van bijen immers verder dan gedacht. En dus is de grote vraag nu: hoe ver kunnen deze tellende honingbijen werkelijk gaan?
