Honden verwerken woorden en intonaties op dezelfde manier als mensen

Hoewel honden niet net als wij kunnen praten, blijken ze wel op dezelfde manier in het brein spraak te verwerken.

Dat honden gevoelig zijn voor gesproken taal, weten we al langer. Zowel de woorden die we uitspreken als de intonatie bevat informatie voor ze. Zeggen we bijvoorbeeld ‘zit’ dan kunnen veel honden gaan zitten. En wanneer we honden prijzen met een hoge stem, merken ze de positieve intentie daarvan op. Wat er echter precies op die momenten in het hondenbrein gebeurt, was lang onbekend. Tot nu. Want Hongaarse onderzoekers hebben in een nieuwe studie de hersenen van honden eens grondig onder de loep genomen.

Gevoelig voor taal
Het is eigenlijk best opmerkelijk dat honden zo gevoelig zijn voor menselijke gesproken taal. Een kat trekt bijvoorbeeld liever zijn eigen plan. En hoe vaak je ook tegen een hamster zegt dat ie moet gaan zitten, grote kans dat hij zich niets van je aantrekt. Hoe komt het eigenlijk dat honden ons wel lijken te begrijpen? “De hond is de oudste gedomesticeerde soort,” legt onderzoeker Anna Gábor aan Scientias.nl uit. “Dat heeft ertoe geleid dat ze goed kunnen samenwerken met mensen, denk bijvoorbeeld aan werkhonden (zoals herdershonden en hulphonden). Dit vermogen vereist geavanceerde communicatievaardigheden met mensen. En dit is het resultaat van zowel domesticatie als genetica. Wanneer honden door mensen worden grootgebracht en voortdurend aan spraak worden blootgesteld, wordt het voor hen steeds relevanter. Hierdoor leren ze commando’s te volgen en woorden te herkennen. Hoe effectiever een hond daarnaast communiceert met mensen, hoe groter de kans dat hij goed in de ‘roedel’ past. Gevoeligheid voor menselijke communicatie is dus heel voordelig voor ze.”

Woorden
Honden kunnen dus woorden begrijpen. Maar hoe verwerken ze deze woorden precies in hun hersenen? Om dat te ontrafelen leerden de onderzoekers de honden om heel stil te liggen in een fMRI-scanner, wat al een prestatie op zich is. Vervolgens maten ze de hersenactiviteit terwijl de honden complimentjes ontvingen (zoals ‘goed gedaan’, ‘goed zo’). Ook werd bestudeerd hoe de honden reageerden op onbekende, neutrale woorden (zoals ‘alsof’ en ‘maar’) die zowel prijzend, als op een neutrale toon werden uitgesproken. Vervolgens lokaliseerden de onderzoekers de betreffende oplichtende hersengebieden: waar in het hondenbrein worden spraak en intonatie precies verwerkt? “Enkele jaren geleden ontdekten we al dat honden intonatie en woordbetekenis net als mensen kunnen scheiden,” zegt Gábor. “Maar is de hiërarchie ook vergelijkbaar?”

Een hond en onderzoeker Anna Gábor (rechts) bij de fMRI-scanner. Afbeelding: Enik Kubinyi / Eötvös Loránd University

De hersenscans tonen aan dat honden inderdaad woorden en intonaties net als mensen zogezegd ‘hiërarchisch’ verwerken. Woorden die de honden bekend voorkwamen worden verwerkt in de hogere stadia, in de zogenaamde corticale regio’s van de hersenen. Intonaties worden daarentegen verwerkt in lager stadia, meestal in de subcorticale regio’s. Deze overeenkomst tussen honden en mensen is heel interessant. Want hoewel spraakverwerking bij mensen in vele opzichten uniek is, onthullen de bevindingen de opwindende overeenkomsten tussen ons en een sprakeloze soort. Toch doen de onderzoekers een pas op de plaats. “De overeenkomsten betekenen niet dat deze verwerkingshiërarchie ook daadwerkelijk van taalkundige aard is,” onderstreept Gábor. “Mogelijk ligt er een algemener verwerkingsprincipe aan ten grondslag. Emotioneel geladen signalen worden doorgaans in lagere stadia verwerkt en complexere, aangeleerde signalen in hogere stadia. Deze verwerkingshiërarchie is ook al aangetoond in meerdere soorten, onafhankelijk van een taalkundige context. Waar onze resultaten dus echt licht op werpen, is dat menselijke spraakverwerking eveneens voldoet aan deze basale, algemene hiërarchie.”

Oudere honden
Opvallend genoeg blijkt dat oudere honden minder bekwaam waren in het onderscheiden van woorden dan jongere honden. “Bij mensen is iets soortgelijks van toepassing,” zegt Gábor. “De verwerking van woordbetekenissen wordt bijvoorbeeld lastiger dan het verwerken van de intonatie naarmate de leeftijd vordert. Ook het vertroebelende verschil tussen bekende en onbekende woorden bij ouderen geeft aan dat de neurale verwerking moeizamer verloopt met de leeftijd.”

Volgens de onderzoekers kunnen de overeenkomsten en verschillen in spraakverwerking tussen honden en mensen ook helpen om te begrijpen hoe menselijke spraak en taal uiteindelijk ontstaan is tijdens de evolutie. “Mensen zijn een sterk verspreid en succesvol soort,” legt Gábor uit. “Maar de reden voor ons evolutionaire succes is minder bekend. Spraak is een unieke communicatievorm die mogelijk sterk heeft bijgedragen aan dit succes. En daarom is het heel interessant om te begrijpen hoe dit is ontstaan. Door de hersenmechanismen van de spraakverwerking bij mensen en een andere, sprakeloze soort te vergelijken, kunnen we de evolutionaire stappen die geleid hebben tot het gebruik van spraak en taal achterhalen. En met een reek studies proberen we onze kennis op dit gebied uit te breiden.”

Opwindend
De onderzoekers zijn erg tevreden met hun bevindingen. “Voor mij is het altijd opwindend om te zien hoeveel overeenkomsten er bestaan tussen de hersenen van mensen en honden,” stelt. Gábor. “Zelfs bij het verwerken van zoiets unieks als menselijke communicatie. De studie laat zien dat mensen op sommige vlakken eigenlijk niet zo gek veel van honden verschillen.”

Hoewel de evolutie van spraak één van de langst bestaande mysteries in de wetenschap is, zetten onderzoekers alles op alles om dit te ontrafelen. En deze inspanningen werpen hun vruchten af. Onlangs ontdekten onderzoekers bijvoorbeeld nog dat de lippen van een ‘smakkende’ chimpansee hetzelfde ritme volgen als die van een sprekend mens. Dit suggereert dat de mondsignalen van primaten evolueerden in een vocaal systeem dat op een dag ontwikkelde in spraak. Gesproken taal is dus waarschijnlijk een samenvoeging van bepaalde ‘ingrediënten’ die in onze voorouders al beschikbaar waren en ook al werden gebruikt door andere primaten en mensachtigen. En die ontdekking lost een groot deel van het wetenschappelijke raadsel omtrent de taalevolutie op.

Bronmateriaal

"Speech processing hierarchy in the dog brain" - Eötvös Loránd University (via EurekAlert)

Interview met Scientias.nl

Afbeelding bovenaan dit artikel: Péter Göblyös via Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd