Een nieuwe studie suggereert dat homoseksueel gedrag binnen de dierenwereld kan bijdragen aan het smeden van sociale banden en het verminderen van conflicten.
Homoseksualiteit onder dieren wordt als een ‘evolutionair raadsel’ beschouwd. Dat komt omdat het niet rechtstreeks bijdraagt aan de voortplanting, wat volgens Darwin de drijvende kracht van de natuur is. Met andere woorden, homoseksualiteit lijkt tegen de gangbare evolutietheorie in te gaan. Toch komt het in de dierenwereld wijdverspreid voor. Inmiddels is vastgesteld dat seksuele interacties tussen soortgenoten van hetzelfde geslacht voorkomen bij zeker 1.500 verschillende diersoorten (van spinnen tot aan vissen, vogels en zoogdieren). Het is echter niet helemaal duidelijk waarom er zoveel homoseksueel gedrag in het dierenrijk plaatsvindt. Maar een nieuwe studie lijkt het mysterie enigszins te hebben opgelost.
Homoseksualiteit in het dierenrijk
Hoewel homoseksueel gedrag bij veel verschillende diersoorten is opgemerkt, blijkt het met name wijdverspreid onder zoogdieren, waaronder bonobo’s, chimpansees, dikhoornschapen, leeuwen, wolven en wilde geiten. Bovendien komt het veel voor onder niet-menselijke primaten. Het is vastgesteld bij minstens 51 verschillende soorten, variërend van lemuren tot mensapen.
Studie
Om te begrijpen hoe homoseksueel gedrag bij zoogdieren is geëvolueerd, hebben onderzoekers de bestaande wetenschappelijke literatuur zorgvuldig onderzocht en alle beschikbare rapporten en gegevens over dit gedrag verzameld. “Het onderzoeken van homoseksueel gedrag bij dieren is van belang omdat het ons helpt meer te begrijpen over de biologie, het gedrag en de variatie binnen het dierenrijk,” vertelt onderzoeker José María Gómez Reyes in een interview met Scientias.nl. “Bovendien is dit gedrag al lange tijd een puzzel voor wetenschappers in termen van evolutie. Daarom is het erg belangrijk om de mogelijke oorzaken te onderzoeken en te begrijpen hoe het is geëvolueerd.”
Sociale soorten
De onderzoekers ontdekten dat homoseksueel gedrag zowel bij vrouwelijke als mannelijke dieren in dezelfde mate voorkomt. Bovendien lijkt het in verschillende dierensoorten onafhankelijk te zijn ontstaan. Toch komt het het meest voor bij dieren die in groepen leven en vooral bij soorten waarbij volwassen mannetjes vaak andere volwassen mannetjes doden.
Aanpassing
Na verdere analyse concludeert het onderzoeksteam dat homoseksueel gedrag mogelijk is geëvolueerd als een aanpassing om het risico op gewelddadige conflicten tussen mannetjes te verminderen en positieve relaties in de groep te behouden. “Ons onderzoek wijst erop dat homoseksueel gedrag bij zoogdieren geen abnormaal of afwijkend gedrag is, maar eigenlijk een evolutionaire aanpassing is die de sociale relaties tussen soortgenoten helpt te versterken en conflicten vermindert,” concludeert Reyes.
Evolutionair voordelig
Kortom, homoseksueel gedrag kan bijdragen aan het smeden van sociale banden en het verminderen van conflicten. “Het is evolutionair voordelig,” legt Reyes uit. “Het helpt bij het vestigen, onderhouden en versterken van sociale relaties binnen een groep, waardoor de banden en samenwerking tussen leden van dezelfde groep worden versterkt.” Een voorbeeld hiervan is bij bonobo’s, waar homoseksueel gedrag niet zeldzaam is. “Bij deze soort lijken vrouwelijke seksuele interacties met andere vrouwtjes te helpen bij het sluiten van vriendschappen en het verminderen van spanningen in situaties waarin er concurrentie is om voedsel,” stelt Reyes. “Op dezelfde manier lijkt homoseksueel gedrag, zoals berijden en genitale aanrakingen, tussen mannelijke gele bavianen te dienen om vriendschappen te sluiten en bestaande vriendschappen te versterken.”
Mannetjes
Wat bovendien opvalt, is dat homoseksueel gedrag zoals gezegd vooral wordt waargenomen bij soorten waarbij volwassen mannetjes elkaar vaak aanvallen en doden. Denk bijvoorbeeld aan leeuwen. “Interessant genoeg lijkt dit agressieve gedrag tussen mannetjes van dezelfde soort vaak voor te komen bij zoogdieren,” zegt Reyes. En dat kan weer verklaren waarom homoseksualiteit juist veel onder zoogdieren voorkomt. “Homoseksueel gedrag is misschien een manier om de kans op gewelddadige gevechten tussen mannetjes te verminderen,” aldus Reyes.
Mensen
Al met al geeft het onderzoek een passende verklaring voor homoseksualiteit onder dieren. Tegelijkertijd benadrukt Reyes dat hun onderzoek niet kan worden gebruikt om ook de evolutie van seksuele voorkeur bij mensen te verklaren. “Dit komt omdat onze studie gericht is op kortstondige paringsgedragingen tussen dieren van hetzelfde geslacht in plaats van op de meer permanente seksuele voorkeur zoals die bij mensen wordt waargenomen,” licht hij toe. “Het homoseksuele gedrag dat we hier bespreken, heeft niets te maken met de algemene voorkeur van een individu voor hetzelfde geslacht gedurende een langere periode. Het heeft ook niets te maken met hoe iemand zichzelf identificeert in termen van seksuele oriëntatie, zoals homo, hetero, enzovoort. Kortom, het gedrag dat we bestuderen, vertelt ons niets over de bredere seksuele voorkeur van een persoon.”
Darwinistische paradox
De bevindingen uit de studie druisen wel in tegen het idee dat homoseksuele voorkeuren ‘tegennatuurlijk en anti-evolutionair’ zouden zijn (de zogenaamde ‘Darwinistische paradox’). Het heeft juist evolutionaire voordelen, waardoor het zelfs herhaaldelijk onder zoogdieren is geëvolueerd. En daarom is er niets ‘onnatuurlijks’ aan.
Klein aantal zoogdieren
Onderzoek naar homoseksualiteit onder dieren gaat door. Er valt namelijk nog veel te leren, met name omdat homoseksueel gedrag tot nu toe alleen bij een klein aantal zoogdiersoorten grondig is bestudeerd. “Hoewel wetenschappers verschillende ideeën hebben over waarom dieren soms homoseksueel gedrag vertonen, hebben ze meestal alleen naar specifieke gevallen gekeken,” vertelt Reyes. “Hierdoor is het lastig om algemene conclusies te trekken over waarom dit gebeurt. Het feit dat er geen officiële tests zijn uitgevoerd om deze ideeën te bevestigen, maakt het nog mysterieuzer. Mensen zijn het niet eens over waarom homoseksueel gedrag zich heeft ontwikkeld bij dieren of hoe het zich in de loop van de tijd heeft ontwikkeld. Daarom is het nog steeds een raadsel binnen de evolutietheorie.” De huidige studie is echter een belangrijke stap voorwaarts. “Onze studie probeert dit raadsel op te lossen door verschillende ideeën te onderzoeken, gebaseerd op gegevens van veel verschillende dieren,” vervolgt Reyes. “Voor zover we weten, zijn we de eersten die deze ideeën op een wetenschappelijke manier hebben getest, en dat breidt onze kennis verder uit.”
Toch zijn we er zoals gezegd nog niet. Hoewel de studie belangrijke factoren van homoseksualiteit onder dieren aan het licht heeft gebracht, sluiten de onderzoekers ook andere mogelijke verklaringen voor de evolutie van dit gedrag niet uit. Volgens hen is er dan ook meer onderzoek nodig om een vollediger begrip te krijgen. Naarmate onderzoekers een breder scala aan diersoorten bestuderen, zullen we waarschijnlijk een beter inzicht krijgen in de oorsprong van homoseksueel gedrag in de loop van de evolutie.
