Wetenschappers hebben een verrassende ontdekking gedaan: niet alleen mensen en chimpansees, maar ook hommels kunnen nieuwe dingen leren door anderen te observeren.
Het was zeker niet makkelijk, maar het is ze toch gelukt: wetenschappers hebben het voor elkaar gekregen om te bewijzen dat hommels sociaal kunnen leren. Ze hebben dit gedaan, door een hommel uiteindelijk zo te trainen dat deze een complexe puzzelbox op kon lossen. Vervolgens hebben ze andere hommels laten toekijken, waarna deze hommels de puzzelbox ook op konden lossen. Eerder berichtte Scientias.nl al dat een soortgelijk onderzoek is uitgevoerd onder chimpansees, maar nu is het vermogen om sociaal te leren dus ook aangetoond bij hommels. En dat is héél bijzonder. Wetenschapper Lars Chittka heeft meegewerkt aan het onderzoek. Hij legt uit: “De bevindingen laten zien dat hommels complex gedrag aan kunnen leren, en dat dit dus niet exclusief bij mensen (en chimpansees, red.) voorkomt.” Het onderzoek is gepubliceerd in het blad Nature.
Sucrose
Voor het onderzoek hebben de wetenschappers dus gebruik gemaakt van een puzzelbox. Deze puzzelbox bestond uit twee onderdelen: een doorzichtige ring met een rood lipje, en een klein armpje dat dit rode lipje tegenhield. Om de puzzel op te lossen moesten de hommels eerst de arm opzij duwen, waarna ze de doorzichtige schijf konden draaien om zo uiteindelijk bij een beloning te komen. Deze beloning bestond uit een vlek sucrose. Mede-wetenschapper Alice Bridges heeft meegewerkt aan het onderzoek. Ze laat weten: “Het oplossen van de puzzel was extreem moeilijk voor de hommels. Ze moesten twee stappen aanleren, waarbij de eerste stap dus niet direct leidde tot een beloning. We moesten de hommels tijdens het trainen dan ook een beetje helpen door hier eerst een tussentijdse beloning te plaatsen, welke we later weg hebben gelaten.”
Wat vooral opviel, was dat het trainen van de eerste hommel ook meteen het moeilijkste deel van het onderzoek bleek te zijn. Voor een vervolgstap lieten de wetenschappers namelijk nieuwe hommels een getrainde hommel observeren tijdens het oplossen van de puzzel. Na het observeren waren ook deze toeschouwende hommels in staat om de puzzel op te lossen.
Cognitief vermogen
De resultaten van het onderzoek zijn belangrijk, omdat ze aantonen dat hommels nieuwe en ingewikkelde vaardigheden kunnen aanleren door anderen te observeren. Deze vorm van leren wordt ook wel ‘sociaal leren’ genoemd en wordt binnen de wetenschap als één van de voorwaarden gezien voor cumulatieve culturele evolutie (CCE). Met CCE doelen wetenschappers op het idee dat kennis van generatie op generatie doorgegeven kan worden, waardoor een soort uiteindelijk steeds meer leert en uiteindelijk nieuwe technologieën kan ontwikkelen. Voorheen waren wetenschappers ervan overtuigd dat CCE alleen voorkwam bij menselijke culturen. In rap tempo blijkt nu echter dat CCE ook voor kan komen bij andere diersoorten, waaronder chimpansees en nu dus ook hommels.
Wat echter misschien nog wel het meest bijzondere is, is dat uit hetzelfde onderzoek blijkt dat hommels waarschijnlijk dus veel cognitief vaardiger zijn dan eerder werd aangenomen. Het onderzoek wijst er dan ook op dat het cognitieve vermogen waarschijnlijk heel anders werkt voor insecten – en dat het zomaar zou kunnen zijn dat er dus nog veel meer insectensoorten zijn die ook gebruik kunnen maken van CCE. Chittka sluit af: “Het zou zomaar kunnen zijn dat sociale insecten uiteindelijk hun bijzondere sociale gedrag hebben verkregen door eerst slimme soortgenoten te observeren en hiervan te leren. Uiteindelijk is dit gedrag typerend voor de soort geworden.”