Op dit moment halen we de klimaatdoelstellingen bij lange na niet. Sterker nog, de CO2-uitstoot neemt wereldwijd nog steeds toe. Er is maar één oplossing, waarschuwen onderzoekers: het energieverbruik van piekbelasters moet aan banden worden gelegd. En ja, daar krijg jij waarschijnlijk ook last van.
Heel simpel: de uitstoot van broeikasgassen moet omlaag. Het zijn vooral de rijksten die veel uitstoten door hun torenhoge energieverbruik. Wel zo eerlijk dus om ook daar de rekening neer te leggen. Maar het is natuurlijk nogal wat om consumenten te dwingen minder CO2 uit te stoten. Het is dan ook zaak om dat zo eerlijk mogelijk te doen. In vakblad Nature komt professor duurzame welvaart aan de University of Leeds, Milena Büchs, met verschillende scenario’s om tot een oplossing te komen. Eén optie is om de top 20 procent van grootste energieverbruikers op rantsoen te zetten, terwijl arme mensen juist meer mogen verbruiken, zodat ze een beter leven krijgen.
Minderen
Hoe dat er in de praktijk uit kan zien? In elk land zijn er mensen die veel en weinig energie verbruiken. Zie het als een schaal van 0 tot 100. Daarbij is het 50ste percentiel precies in het midden van het energieverbruik: de helft van de bevolking haalt dat niet en de andere helft gaat erover heen. Zo kun je bepalen waar de grens ligt. Piekbelasters zouden dan verplicht hun energieverbruik terug moeten brengen naar het 80ste percentiel.
In het scenario dat de onderzoekers beschrijven zou dat betekenen dat ze niet meer dan 170,2 gigajoules (GJ) per persoon per jaar mogen gebruiken. Dat is fors minder dan het gemiddelde verbruik van de top 20 procent gebruikers van 196,8 GJ per persoon per jaar. Om dat af te dwingen zou er bijvoorbeeld een quotum kunnen komen voor het aantal vluchten of gereden kilometers. Ook zou stroomverbruik na een bepaalde hoeveelheid fors duurder kunnen worden.
Groot effect
De onderzoekers pakten het energieverbruik van de 27 landen in Europa erbij om te berekenen hoe effectief deze strategie is. En wat bleek: de uitstoot van broeikasgassen daalde met 11,4 procent bij huishoudens, met 16,8 procent bij transport en de totale energieconsumptie ging met 9,7 procent omlaag. Als je arme mensen toestaat om meer energie te verbruiken, zodat ze bijvoorbeeld hun huis weer goed kunnen verwarmen, kost dat relatief weinig aan extra uitstoot: de bespaarde energieconsumptie daalt met slechts 0,9 tot 1,4 procent.
Professor Büchs reageert: “Beleidsmakers moeten draagvlak vinden voor de reductie van de vraag naar energie. De realiteit is dat het verminderen van de CO2-uitstoot aan de aanbodkant, waar energie wordt opgewekt, niet genoeg is om de uitstootreductie te behalen die nodig is.” Volgens haar moet de vraag naar energie dus omlaag. “Dat is de onvermijdbare realiteit. Experts van het VN-klimaatpanel schatten dat de afnemende vraag naar energie kan leiden tot de uitstootreductie van 40 tot 70 procent die nodig is tegen 2050.”
Mensen willen wel
Je denkt misschien: niemand heeft zin om zijn energieverbruik te minderen, maar dat is niet waar volgens Büchs: “Ons onderzoek wijst uit dat er wel degelijk publieke steun is voor een verminderde energievraag als het mensen maar duidelijk is dat de maatregelen eerlijk zijn en beter voor het klimaat.”
Als onderdeel van de studie organiseerden de onderzoekers focusgroepen om mensen te vragen voor wat voor soort beleid ze openstonden om hun energieverbruik terug te dringen. Er werd gesproken over een quotum van het aantal vluchten of gereden kilometers met de auto. Je mag dan bijvoorbeeld nog maar één keer per jaar een retourvlucht boeken of niet meer dan 10.000 kilometer per jaar autorijden. Hoewel sommigen dit als een inbreuk op hun vrijheid zagen waren anderen er juist wel voorstander van. En vrijwel iedereen was het ermee eens dat we in een klimaatcrisis zitten die snel opgelost moet worden.
Minder luxe
“Veel deelnemers gaven toe dat regels om ‘luxe’ energieverbruik in te perken iedereen gelijk behandelen en daarom eerlijk zijn. Dat kan bevorderlijk zijn voor de participatie, mits er goede redenen voor zijn, zoals we al zagen bij de reisrestricties tijdens de coronapandemie”, schrijven de onderzoekers. Ze pleiten er dus voor om beleid vooral te richten op de beperking van ‘luxe’ energieverbruik omdat daarbij iedereen gelijk behandeld wordt. Dat kan al te grote kritiek en weerstand tegen het plan voorkomen.
