Als je aan de clownsvis Nemo denkt van Pixar, heb je waarschijnlijk het idee dat deze gestreepte grappenmakers vredelievende wezens zijn. Dit beeld kan wel wat nuance gebruiken; indringers worden doorgaans flink aangevallen. Hoe Nemo deze herkent? Door hun strepen te tellen, zo suggereert nieuw onderzoek.
Misschien zie je het al voor je: een vredelievende groep clownsvissen die zich vrolijk voortbeweegt door het water. Maar wees verzekerd: ook Nemo beschermt zijn huis tegen indringers. Zo hebben wetenschappers ontdekt dat de anemoonvissoort Amphiprion ocellaris, officieel ook wel de driebandanemoonvis genoemd, waarschijnlijk indringers kan identificeren door hun strepen te tellen. Niet alle anemoonvissoorten zijn namelijk een bedreiging voor de clownvis, maar buitenstaanders van dezelfde soort worden vaak wel als een gevaarlijk ervaren. Dit is omdat clownvissen onderling de beperkte zeeanemonen moeten delen. Indringers komen vaak dan ook langs met de intentie om de zittende groep eruit te schoppen. Het onderzoek is gepubliceerd in het blad Journal of Experimental Biology.
Clownvissen zijn eindeloos fascinerende beestjes die erg complex in elkaar zitten. De vissen kunnen in het wild prima zelfstandig door het leven gaan, maar wat je ook vaak ziet, is dat clownsvissen ervoor kiezen om in kleine groepen te leven. Uit voorgaand onderzoek is al gebleken dat clownvissen onderling een ware rangorde hebben die héél bijzonder in elkaar zit. De grootste vis is altijd een vrouwtje. Dit vrouwtje legt de eitjes voor het nest en valt indringers aan door deze met haar staart te slaan. Deze eitjes worden niet willekeurig door de mannetjes in de groep bevrucht; alleen het grootste mannetje kan dat doen. De rest van de clownsvissen zijn compleet steriel. Op het moment dat de grootste vis overlijdt, gebeurt er iets heel bijzonders: het grootste mannetje begint een proces van metamorfose, waarbij deze een set eierstokken groeit en de plaats van het grootste vrouwtje in zal nemen. Zijn oude plek wordt dan weer ingenomen door het mannetje dat op dat moment het grootst is. Uit voorgaand onderzoek is gebleken dat de overige groepsleden vaak onderling ‘praten’ om de rest van de rangorde vast te stellen. Wil je meer weten over driebandanemoonvissen? Kijk dan eens hier.
Vechtende vissen
De wetenschappers hebben een waar stappenplan afgelopen om de ontdekking te kunnen doen. Zo begonnen ze het onderzoek door eerst een nieuw nest van clownsvissen te kweken om er zo zeker van te zijn dat de groep nog nooit eerder andere soorten had gezien. Toen de jonge clownsvisjes eenmaal zes maanden oud waren, werden ze voor het eerst geïntroduceerd aan andere anemoonvissoorten: zwarte anemoonvissen met twee verticale strepen (A. clarkii), gele clownvissen met één lange horizontale streep bovenop (A. Sandaracinos) en zadel anemoonvissen met drie verticale strepen (A. polymnus). Hieruit bleek dat de vissen met meer strepen ook meer werden lastiggevallen door de ‘alfa vis’ van de jonge groep. Echter was het pas echt raak toen er indringers van dezelfde soort werden geïntroduceerd: deze vissen werden in 80% van alle gevallen aangevallen. Wetenschapper Kina Hayashi heeft meegewerkt aan het onderzoek. “De frequentie en duur van de aanvallen waren het hoogst jegens vissen met drie strepen zoals de clownsvissen zelf hadden,” legt Hayashi uit. “Tegelijkertijd zagen we dat vissen met maar één of twee verticale strepen veel minder werden aangevallen. Dit lijkt te suggereren dat ze dus kunnen tellen.”
Plastic modellen
Om deze nieuwe hypothese te kunnen staven, had het team van Hayashi een plan bedacht. Het idee hierbij was om kleine groepjes te maken van drie clownsvissen, en deze te introduceren aan visvormige plastic modellen met verschillende aantallen strepen. Wat bleek? Weer zagen de onderzoekers dat de clownsvissen het meest agressief waren tegen de plastic modellen die drie strepen hadden, terwijl de modellen met één en geen strepen met rust werden gelaten. Het plastic model met twee strepen werd soms aangevallen; de wetenschappers denken dit te kunnen verklaren doordat hele jonge clownsvissen met twee strepen geboren worden, en pas later hun derde streep ontwikkelen. Het zou dus zo kunnen zijn dat de vissen denken dat het plastic model met twee strepen een jonge clownsvis is.
Slimmer dan je denkt
De resultaten van het onderzoek zijn volgens Hayashi vooral significant omdat ze laten zien dat het leven in de oceaan een stuk intelligenter kan zijn dan dat we vooralsnog denken. “Anemoonvissen zijn interessant om te bestuderen, omdat ze zo’n unieke en symbiotische relatie hebben met zeeanemonen,” concludeert Hayashi. “Wat dit onderzoek vooral laat zien is dat er zoveel is dat we nog niet weten wat betreft het maritieme ecosysteem in het algemeen.”
