Hoe de mammoet verdween en weer terugkomt

De mammoet is niet meer. Maar waarom eigenlijk? En komt het prachtige dier wellicht ooit nog terug?

De mammoet is een dier dat tot de verbeelding spreekt. Nog regelmatig worden delen van de oude dieren of zelfs hele exemplaren gevonden. Dankzij die ontdekkingen hebben we een redelijk goed beeld van het uiterlijk en de leefwijze van de dieren. Maar één mysterie blijft: waarom loopt de mammoet in de 21e eeuw niet meer rond?

Overeenkomsten
De mammoet lijkt in veel opzichten op de moderne olifanten. Geen wonder: de dieren delen een voorouder. Net als olifanten leefden mammoeten in grote groepen en besteedden ze veel tijd aan de opvoeding van de jongen. Net zoals we tegenwoordig de Aziatische en Afrikaanse olifant hebben, waren mammoeten er in verschillende varianten. De bekendste is toch wel de wolharige mammoet.

Groot

De wolharige mammoet was ongeveer drie meter hoog en woog soms meer dan 5000 kilo. De slagtanden waren indrukwekkend en konden langer dan vier meter worden. Ook waren ze niet recht, maar iets gekruld. Naast de opvallende slagtanden was ook de vacht van het dier heel indrukwekkend: soms hing deze tot op de grond. Dat was niet voor niets: de mammoet leefde in een zeer koud gebied.

Wolharige mammoet
Deze mammoet leefde in het noorden van Amerika, Europa en Azië. Van dit dier zijn door de jaren heen vele gefossiliseerde en bevroren resten teruggevonden. Met name de bevroren exemplaren waren soms nog in prima staat: ze hadden hun haren nog en het DNA kon nog geanalyseerd worden.

Laatste mammoet
De meeste grote mammoeten verdwenen enkele duizenden jaren geleden. Maar dat was niet direct het einde van de mammoet: een dwergvariant hield het daarna nog iets meer dan 5000 jaar vol. Pas zo’n 4700 jaar geleden verdween ook deze mammoet. Grote vraag is: hoe kon de mammoet ooit verdwijnen? Het dier was al miljoenen jaren in ontwikkeling en had zich aan alle mogelijke veranderingen aangepast. Wetenschappers zijn er nog niet helemaal uit, maar voor nu zijn er drie theorieën die om voorrang vechten.

De mens
Toen duidelijk werd dat de mammoet zelfs nog met mensen had samengeleefd, lag een eerste verklaring voor het uitsterven natuurlijk al snel vast. De mens kreeg de schuld. Oude mensen zouden intensief op de dieren gejaagd hebben en ze zo tot uitsterven hebben gedwongen. Of die theorie houdbaar is, wordt door sommige onderzoekers in twijfel getrokken. Velen kunnen zich niet voorstellen dat mensen in zo’n geïsoleerd gebied op zo’n grote schaal mammoeten hebben omgebracht.

Zorgde de mens ervoor dat de mammoet uitstierf? Misschien. Foto: Escla (via Wikimedia Commons).

Klimaatverandering of een combi
Een andere veelgehoorde verklaring is die van de klimaatverandering. Het koude en droge gebied van de dieren zou zo’n 42.000 jaar geleden zijn opgewarmd. Daarmee veranderde de vegetatie. Het gras maakte plaats voor bossen en het gebied waar de mammoet voedsel kon verzamelen werd steeds kleiner. Nare omstandigheden voor de mammoet, maar ze tekenden niet direct het doodsvonnis. Sterker nog: veel onderzoekers zijn ervan overtuigd dat de mammoet dit had kunnen overleven. Het dier had zich al zo vaak aangepast dat deze verandering er ook nog wel bij kon. De problemen ontstonden pas echt toen de mens vervolgens het gebied binnentrad en op de mammoet – die zich al in een lastig pakket bevond – ging jagen.

Komeet
Begin dit jaar werd aan deze twee verklaringen een derde toegevoegd. Onderzoekers stelden dat een komeet bijna 13.000 jaar geleden voor alle problemen zorgde. Deze zou geëxplodeerd zijn en een schokgolf hebben veroorzaakt die leidde tot vernietiging van leefgebied en diverse branden. Veel dieren kwamen direct om en de rest maakten geen schijn van kans, omdat voedsel en schoon water ontbrak.

Een komeet. Foto: Philipp Salzgeber (via Wikimedia Commons).

Klonen
Of we er ooit nog achterkomen hoe de mammoet kon verdwijnen, is onduidelijk. Een aantal wetenschappers houdt zich daar inmiddels ook niet meer mee bezig en heeft besloten om vooruit te kijken. De onderzoekers zijn van plan om de uitstekend bewaard gebleven resten van de mammoet te gebruiken om het dier te klonen en opnieuw tot leven te brengen.

Hoe?
Maar hoe gaan we die mammoet klonen? De onderzoekers zijn van plan om de celkernen van mammoeten in eicellen van olifanten te plaatsen. Een Afrikaanse olifant moet dienst doen als draagmoeder en een heuse mammoet op de wereld zetten.

Of het gaat lukken? Dat is koffiedik kijken. Op papier kan het er goed uitzien, maar het moet eerst maar eens in de praktijk gebracht worden. En zelfs als het al lukt, kan het nog twee kanten opgaan. Of de gekloonde mammoet beantwoordt al onze vragen en kan zelfs verklaren waarom zijn soort ooit verdwenen is. Of het mysterie wordt alleen maar groter. Even afwachten, dus.

Bronmateriaal

"Climate Change, Then Humans, Drove Mammoths Extinct" - Nationalgeographic.com
"Woolly Mammoth (Mammuthus primigenius)" - ANSP.org
"New Theory on Old Debate: Comet Killed the Mammoth" - Washingtonpost.com
"Discovery Channel" - Discovery.com
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Mistvan (Wikimedia Commons).

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd