De mens was er natuurlijk niet zomaar ineens. Meerdere mensachtigen zijn ons voorgegaan, en van hen hebben we nog altijd het DNA in ons. Dat geldt niet alleen voor de neanderthalers, maar ook voor de Denisova-mens. Een nieuwe overzichtsstudie leert ons meer over die laatste mensachtige en zijn impact op de homo sapiens.
Al in 2010 is het genoom van de neanderthaler zo goed mogelijk in kaart gebracht. Vergelijkingen met de genen van moderne mensen toonden toen aan dat ze in een ver verleden veelvuldig het bed hebben gedeeld met de homo sapiens: we hebben nog altijd verschillende neanderthalergenen in ons lichaam.
Een vingerkootje
Maar niet alleen de neanderthaler is terug te vinden in ons genoom, ook de Denisova-mens heeft zijn sporen nagelaten. Dat blijkt uit een vingerkootje dat is opgegraven in de Denisova-grot in het Altai-gebergte in Siberië. Dit botje bleek afkomstig van een nieuw soort mensachtige die later de Denisova-mens is genoemd, naar de grot waar het botje is gevonden. Ook zij zijn met moderne mensen gekruist.
“Dit was een van de meest opwindende ontdekkingen in de menselijke evolutie van het afgelopen decennium”, vertelt onderzoeker Linda Ongaro van Trinity College Dublin, wier nieuwste studie in Nature verscheen. “Het is een veelvoorkomende misvatting dat mensen plotseling en netjes uit één gemeenschappelijke voorouder zijn geëvolueerd. Hoe meer we te weten komen, hoe duidelijker het wordt dat kruisingen met verschillende mensachtigen hebben plaatsgevonden en hebben bijgedragen aan wie wij vandaag de dag zijn.”
Van Siberië tot Zuidoost-Azië
Maar waar er talloze overblijfselen van neanderthalers zijn gevonden geldt dat niet voor de Denisova-mens. “In tegenstelling tot de resten van neanderthalers bestaat het fossielenbestand van de Denisovans slechts uit dat vingerbotje, een kaakbeen, tanden en fragmenten van schedels. Maar door gebruik te maken van de overgebleven Denisova-segmenten in het moderne menselijke genoom hebben wetenschappers bewijs gevonden van ten minste drie vroegere gebeurtenissen waarbij genen van verschillende Denisova-populaties terechtkwamen in het genoom van moderne mensen.” Elk van deze gebeurtenissen toont verschillende niveaus van verwantschap met de Denisova-mens, wat wijst op een complexe relatie tussen de menssoorten.
In het overzichtsartikel komen de onderzoekers met bewijs dat suggereert dat verschillende Denisova-populaties zich wisten aan te passen aan verschillende omgevingen. Dat moest ook wel: deze mensachtige leefde vermoedelijk van Siberië tot Zuidoost-Azië en van Oceanië tot Zuid-Amerika.
De hoogvlaktes van Tibet
Wij moderne mensen hebben dus een aantal genen van de Denisova-mens in ons, die ons in verschillende omgevingen voordeel bieden. “Een daarvan is een gen dat ervoor zorgt dat we tegen hypoxie, ofwel lage zuurstofcondities, kunnen, wat logisch is omdat dit voorkomt in Tibetaanse populaties. Maar er zijn ook meerdere genen die een verhoogde immuniteit bieden, en een gen dat het vetmetabolisme beïnvloedt, waardoor warmte wordt geproduceerd bij stimulatie door kou, wat een voordeel biedt aan de Inuit-populaties in de poolgebieden”, vertelt Ongaro.
Maar er is nog veel meer te ontdekken, benadrukt de onderzoeker. “Er zijn talloze onderzoeksmogelijkheden die ons kunnen helpen een completer verhaal te vertellen over hoe de Denisova-mensen invloed hebben gehad op moderne mensen. Denk aan meer gedetailleerde genetische analyses bij weinig bestudeerde populaties, wat verborgen sporen van Denisovaanse afkomst kan opleveren.” Daarnaast hopen de onderzoekers dat er meer Denisova-fossielen worden gevonden. “Het integreren van meer genetische gegevens met archeologische informatie zou zeker nog een aantal lacunes kunnen opvullen”, besluit de Ierse onderzoeker.
Ongeveer 60.000 jaar geleden vertrok de moderne mens uit Afrika. In Azië stuitte hij op een verwante soort: de Denisova-mens. De kruising met deze mensachtige leidde ertoe dat we beter tegen kou kunnen, wat uiteraard belangrijk was in het koude noorden, zoals we eerder al schreven. Een groep Spaanse evolutiebiologen van de Universitat Pompeu Fabra in Barcelona ontdekte een genvariant die daarvoor zorgt doordat die verantwoordelijk is voor de zinkregulatie. Maar vermoedelijk zaten er ook nadelen aan deze genmutatie. Het maakt de moderne mens wellicht kwetsbaarder voor psychische stoornissen, zoals depressie.
